Öğrenciyi merkeze alan etkin öğrenme yaklaşımı öğrenme sorumluluğunu öğrencilere bırakmaktadır. Bu nedenle yaklaşım eğitim programları ve öğretimle ilgili çalışmalara geleneksel anlayışlardan oldukça farklı bir bakış açısı sunmaktadır.

             Etkin öğrenme yaklaşımı,öğrencileri pasif alıcılar değil,öğrenerek kendi yaşamlarını şekillendiren bireyler olarak görmektedir. Öğrenciler yalnızca oturarak öğrenemezler,bu nedenle sınıfta dinlemekten daha fazla şeyler yapmalıdırlar. Okumalı, yazmalı, konuşmalı, tartışmalı, geçmiş yaşantılarla bağlantılar kurmalı,edindiği bilgiyi günlük yaşamında uygulamalı ve problem çözmelidir.Başka bir deyişle öğrenciler,öğrendiklerini kendine mal etmelidir.

             Bu yaklaşımı etkili bir biçimde kullanan öğretmenler etkin öğrenmenin yararlarını şu şekilde belirtmektedirler:

-Yavaş öğrenenlere ve üstün yetenekli öğrencilere daha çok zaman ayırmayı sağlar.

-Öğrencilerin özdenetim geliştirmelerine yardımcı olur.

-Sınıf içi ve dışındaki olumsuz davranışları azaltır.

-Yeni öğretmenlere sınıf yönetiminde yardımcı olur.

-Dışsal pekiştireçlerden içsel pekiştireçlere geçişi sağlar.

-Yaşam boyu öğrenmeye olanak verir.

           Öğrenciler etkin öğrenme sürecinde karar vermeyi ve sorumluluklar almayı öğrenmektedirler. Bunun da ötesinde öğrenciler bu strateji ile öğrenmeyi öğrenmeye olanağına kavuşmaktadırlar. Çeşitli deneysel araştırmalar etkin öğrenme ile öğrenmeyi ve düşünmeyi öğrenmenin özellikle az başarılı öğrencileri etkilediğini ortaya koymuştur. Okullarda genellikle en iyi öğrencilerin etkin olması beklenmektedir. Ancak etkin öğrenme bu bakış açısını değiştirmiştir. Daha az başarılı olan öğrencilerin öğrenme performansı, öğrenmeyi ve düşünmeyi öğrenme sayesinde önemli ölçüde artmıştır. Etkin öğrenme öğrenciler için olduğu kadar öğretmenler için de gereklidir. Öğrencilerin motivasyonu arttığı ve etkin hale geldikleri için sınıf disiplini problemleri de azalmaktadır.

 Öğretimsel açıdan bakıldığında,etkin öğrenmenin özellikleri şunlardır:

v      Öğrenciler araştırmaları için bilgi kaynaklarını kendileri kullanmaktadırlar.

v      Öğretmenler ve öğrenciler değişik kaynaklardan bilgi toplamakta ve organize  

             etmektedirler.

v      Öğrencilerin bilgileri örgütlemelerine ve sunmalarına önem verilmektedir.

v      Öğrenciler projelerinde bireysel ve grup sorumluluğunu taşırlar.Her öğrenci farklı konuda ama birbiriyle ilgili ve grup projesine katkıda bulunacak biçimde çalışmaktadırlar.

v      Öğrenciler bilgileri paylaşmakta,etkileşimde bulunmakta ve ortak bilgi üretimi için işbirliği yapmaktadırlar.

Bonwell ve Eison(1991), etkin öğrenmeyle ilgili beş stratejiden söz etmektedir.

1)öğrenciler dinlemekten çok derse katılırlar

2)öğrenme becerilerini geliştirme daha önemlidir.

3)öğrenciler daha üst düzeylerine çıkarlar

4)öğrenciler okuma,yazma,tartışma gibi etkinliklere teşvik edilir

5)öğrencinin tutum ve değerleri dikkate alınır.

Etkin öğreniciler daha istekli, konu hakkında daha fazla düşünen, yeni bilgilerini önceki bilgileriyle bütünleştiren kişilerdir.

Etkin Öğrenmede Öğrenici Etkinlikleri

v      Olası hedef ve etkinlikleri düşünür.

v      Bireysel öğrenme hedeflerini seçer.

v      Kendine güvenir ve güvenini arttırır.

v      Öğrenme etkinliklerini seçer ve planlar.

v      Kendisini motive eder.

v      Uygun bir başlama stratejisi vardır;dikkatini toplar.

v      Önceki öğrenmelerini kullanır.

v      Okur,dinler,analiz eder.

v      İlişkiler kurar,bir şema oluşturur.

v      Yeni bir durum için olası uygulamaları düşünür,uygular.

v      Kendi cümleleri ile ifade eder.

v      Yeni bir strateji dener.

v      Bu kez başarmak için olası durumları düşünür.

v      Öğrenme sürecini değerlendirir.

v      Kendi performansı hakkında karar verir.

v      Gelecekteki ödülleri düşünür.

v      Çalışma araları verir.

Etkin öğrenmenin kullanıldığı bir sınıfta beş nitelik göze çarpmaktadır; güven,enerji,öz-denetim,gruba ait olma ve duyarlı olma.

    Güven:Kendine güvenen ve öğrenmeye hazır olan öğrencilerin kendilerine  saygı duydukları görülmektedir,kendilerini sınıfta güvende hissederler,rahattırlar.İnsan olarak değerleri başarı ya da ödüle bağlı değilmiş gibi her yarışı kazanma ya da hekesi memnun etme endişesini taşımazlar.

  Enerji:Öğrenciler bir şeylerle meşguldür,katılımcıdır.Bekleyen,sıkılan ya da zamanını boşa geçiren kimseye rastlanmaz.Öğrenciler saate bakmazlar, dersin bitmesini beklemezler.

Özdenetim:Öğrenciler kendi öğrenmelerinden sorumludur.Kendilerini yönetirler ve güdülerler.Kendi seçimlerini yaparlar,çalışmalarını başlatıp,bitirir ve mümkünse çalışmalarını kendileri düzeltirler. Öğrenciler kendi hızlarını kontrol etmekte ve çalışmalarını yönetmektedirler.

Gruba Ait Olma:Öğrenciler yönetici personelle ve diğer öğrencilerle olumlu ilişkiler kurmuşlardır,birbirlerini dinlerler.Kabul ederler ve edilirler.Saygı görürler ve saygı duyarlar.Reddedilme  ya da uzaklaştırılma hissetmezler.

Duyarlı Olma:Öğrenciler düşünceli ve uyanıktır;sınıfta neler olduğunu bilirler.Dikkatli,meraklı,yaratıcı ve gayretli öğrenciler göze çarpar.

Yukarıda belirtilen özelliklere sahip eğitim ortamları yaratabilmek için öğretmenlere önemli sorumluluklar düşmektedir.Etkin öğrenme sürecindeki öğretmenler:

v      Öğrencilerin dikkatli birer gözlemci olmalarını sağlayacak ilginç sorular sormalı

v      Gözlemlerin yazılı ya da sözlü olarak ifade edilmesine olanak tanımalı

v      Öğrencilerin soruları için okuma kitapları vererek sosyal bilgisini arttırmalı

v      Bilimsel araştırma ve deneyi destekleyen öğrenme yaşantıları hazırlamalı, malzeme sağlamalı

v      Öğrencilerin dünya hakkındaki meraklarını ve sorularını paylaşmaya istekli olmalı

v      Yenilikçi, yaratıcı ve deneysel bir kişi olmalıdır.

Etkin öğrenme sürecinin program geliştirme öğeleri açısından özellikleri şunlardır:

Hazırlık: Hedef saptama, planlama, bireysel başlama noktalarının farkında olma, motivasyon.

Uygulama: İçerik çalışması, yazma, hatırlama,anlama,diğer bilgilerle ilişki kurma, bilgiyi araştırma,sonuçları sunma.

Değerlendirme: Süreç ve ürün,kendini değerlendirme/öğretmen değerlendirmesi/ birlikte değerlendirme.

Etkin öğrenme yaklaşımının etkisinin araştırıldığı Nothern Arizona Üniversitesi ile Montana Üniversitesi’nin biyoloji bölümlerinde öğrencilerin biyoloji kavramlarını öğrenmelerinin yanında,problem çözme sürecini kullanabilmeleri,etkili bir biçimde iletişim kurmaları ve biyolojiye karşı olumlu tutum geliştirmeleri amaçlanmıştır.Bu kavram sanat eğitimi veren kurumlarda yeni değildir,ama fen bilimleri fakülteleri için oldukça yenidir.Kalabalık sınıflarda etkin,araştırmaya dayalı ve işbirlikçi öğrenme stratejileri etkili bir biçimde kullanılabilmektedir.

 Bu araştırmada biyoloji dersini geleneksel eğitimle alan öğrencilerle, öğrenme sürecine etkin olarak katılan öğrencilerin öğrenmeleri karşılaştırılmıştır. 

Geleneksel öğretim alan gruptakiler tartışmalara sınıf olarak katılmışlardır.Etkin      

Öğrenme grubundakiler ise,işbirlikçi gruplar oluşturarak,birbirlerinin öğrenmelerine yardımcı olmuş ve grup tartışmalarını sınıfa sunmuşlardır.Sonuçlar incelendiğinde;etkin olarak öğrenmeye katılan öğrencilerin özyeterlik ve süreç becerilerinin daha yüksek olduğu bulunmuştur. Bu öğrenciler öğrenme ortamını, eğlenceli,arkadaşça ve dinamik olarak nitelenmişlerdir. Değerlendirme için çoktan seçmeli testler yerine; öğrenci yorumları,grup çalışması ürünleri,biyoloji ile ilgili konuşmalar ve yazılar kullanılmıştır. Önemli gelişmelerden birisi de;etkin öğrenciler başta kullandıkları bilgi düzeyi soruları yerine uygulama,analiz ve sentez gerektiren sorular sormaya başlamışlardır.

  Etkin öğrenme yaklaşımı eğitim programının özellikle eğitim durumları ve değerlendirme öğelerini etkilemektedir. Öğrenci merkezli olduğu için geleneksel öğretim yaklaşımlarının değiştirilmesi gerekmektedir. Öğretmenin anlattığı,konuştuğu başka bir deyişle etkin olduğu ortamdan öğrencinin okuduğu,yazdığı,tartıştığı,öğrendiğini günlük hayatında kullandığı bir öğrenme ortamına geçiş söz konusudur.Hatta öğrenme ortamı sınıf dışını da kapsamaktadır.

İşbirlikçi gruplarla öğrenme, etkin öğrenmenin önemli öğelerindendir. Özellikle ikili gruplar tercih edilmektedir. Öğrencilerin öğretmen yerine,arkadaşlarından yardım alması ve tartışması desteklenmektedir. Bundan öğretmen rolünden de değişiklikler olduğu anlaşılmaktadır.Ayrıca etkin öğrenme sınıflarında öğretmen,öğrencilerine birey olarak değer vermekte,onların yanında olduğunu ve saygı duyduğunu her fırsatta göstermektedir.

Etkin öğrenme öğrenmeyi öğrenme ve yaşam boyu öğrenme kavramlarını da beraberinde getirmektedir.Çünkü kendi öğrenmesinde karar verme sürecine katılan,kendi öğrenmesini yönlendiren ve değerlendirebilen öğrenci, öğrenmesini yönettiği gibi bu öğrenmeyi okul bittikten sonra da uzun yıllar devam ettirebilmektedir. Bu gelişmelere paralel olarak  programın içeriği konu merkezli yaklaşımdan; öğrenci ilgilerine, ihtiyaçlarına ve etkinliklerine kaymaktadır. Sarmal programlama yaklaşımı kullanıldığı için öğrenci konuyu bir defada öğrenme zorunluluğundan kurtulmuştur. Konulara tekrar tekrar dönülerek her öğrencinin kendi hızında öğrenmesine olanak tanınmaktadır.Etkin öğrenmede ev ödevleri de değişiklik göstermektedir. Geleneksel sınıflarda olduğu gibi her öğrenci aynı miktarda ödev yapmak zorunda değildir. Başka bir deyişle ev ödevlerinde de seçim yapabilmektedir.

Değerlendirme öğesi de etkin öğrenme kavramından etkilenmektedir. Kalem-kağıt testleri yerini süreç değerlendirmeye, öğrenci dosyalarına,grup çalışmalarının yaratıcı etkinliklerle sunulmasına bırakmıştır. Ayrıca öğrenciler hem kendi öğrenmelerini hem de arkadaşlarının öğrenmelerini değerlendirebilmektedir.Etkin öğrenme her düzey ve her konuda   uygulanabilecek oldukça pratik stratejileri içermektedir.Bu planlaması ve uygulaması zor olmayan etkinliklerle,özellikle ülkemizdeki kalabalık sınıflarda öğrencilerin öğrenmeye etkin biçimde katılmalarını,öğrenmeyi anlamlı hale getirmelerini,öğrendiklerini yaşam boyu devam ettirmelerini sağlayabiliriz.

Etkin öğrenme,kurmacılık, çoklu zeka kuramı ve işbirlikçi öğrenme ile kullanılabilecek bir yaklaşımdır. Kalabalık sınıflarda kullanılabilen ve pek çok pratik etkinlik içeren etkin öğrenme, eğitim ortamlarında hem öğretmen hem de öğrencileri katılımcı kılacaktır. Bu bağlamda etkin öğrenme,  proje tabanlı öğrenme yaklaşımı içerisindeki en temel öğelerden birisi olacaktır.