Büyük matematik dahisi Abel’in kayıp el yazmalarından bazıları İtalya’da bulundu. 200 yıl önce yaptığı çok önemli çalışmanın özgün el yazması metni kayıplara karışmış ve asla tümden ele geçirilememişti.

İtalya’daki Ferrara Üniversitesi matematikçilerinden Andrea Del Centina bu yılın başlarında el yazmasının yitik sekiz sayfasını bulunca coşkuya kapıldı. Gelgelelim, bulduğu sekiz sayfanın Abel tarafından yazılmasına karşın, dördünün bir başkası tarafından kaleme alındığını anlayınca hevesi kursağında kaldı.

Ancak, Del Centina eksik dört sayfayı günün birinde kesinlikle bulacağından emin olduğunu, bu amaçla aramalarını sürdürdüğünü dile getiriyor.

200 yıl sonra

Matematiğin dört farklı alanını beklenmedik biçimlerde biraraya getiren Abel’in yaklaşımı iki yüzyıl sonra yeniden gündemde. Amerikan Matematik Derneği başkanı John Ewing 1995 yılında Andrew Wiles’ın Fermat’ın son kuramına sunduğu kanıtın ‘Abel’in o dönemde yaptığı şeyin aynısı’ olduğuna dikkat çekiyor.

Ne var ki, Abel acılarla dolu kısacık yaşamını boğuşmakla geçirdi. 5 Ağustos 1802 tarihinde, Norveç’te dünyaya gelen Abel, söylentilere göre, prematüre bir bebek olarak doğdu ve yaşamını kırmızı şarapla yıkandığı için sürdürebildi. Matematikteki başarısı dışında, sıradan bir öğrenciydi. Gelgelelim, 19 yaşında üniversiteye başladığında çoktan Norveç’in en önde gelen matematikçilerinden biriydi.

1826’da Abel Paris’e giderek üç ay boyunca matematiğe damgasını vuracak tezini yazdı. Bu çalışması elips fonksiyonlar kuramının temelini oluşturdu. Cebir ile trigonometriyi andıran geometrinin harmanlandığı bu çalışma elipsin çevresinin hesaplanması için kullanılan formüle dayanıyordu.

Beş parasız

Abel çalışmasının el yazma metnini Paris Bilim Akademisi’ne sundu ve beklemeye koyuldu. Aylarca hiç ses seda çıkmayınca, düşkırıklığı içinde ve cebinde beş parasız olarak Norveç’e geri döndü. Ülkesine dönüşünden sonraki iki yılını araştırmalarını sürdürerek ve öğretmenlik yapıp kıt kanaat geçinerek geçirdi. 6 Nisan 1829 tarihinde, henüz 26 yaşındayken veremden öldü.

Ölümünden iki gün sonra Abel’in evine iki mektup geldi. Bunlardan biri Berlin’den geliyor ve kendisine okutmanlık önerisinde bulunuyordu. İkincisi ise, Paris’ten geliyor ve el yazmasının bilim çevrelerinde yoğun bir ilgiyle karşılandığını belirtiyordu.

Abel’in olağanüstü çalışması gözden geçirmesi için gönderilen Fransız matematikçi Augustin Cauchy’nin raflarında uzun bir süre beklemiş, sonunda vakit bulup okuduğunda, Cauchy bunun bir ökelik ürünü olduğunu duyurmuştu. Ne yazık ki, Abel için artık çok geçti.

Eksik sayfalar

El yazması basılamadan, Fransa’da devrim patlak verdi. Cauchy el yazmasını yanına almayı unutup Londra’ya gitti. El yazması 1840 yılında Italyan matematikçi Guglielmo Libri tarafından bulunup basıldı. Ancak yayımlanmasından 34 yıl sonra, Abel’in tüm yapıtlarını biraraya getirmek isteyen yayıncılar özgün el yazmasının yeniden yok olduğunu fark ettiler.

1848’de yaşanan Fransız isyanı sırasında, fanatik bir kitap koleksiyoncusu olan Libri yanına Abel’in el yazmasını da alarak Londra’ya kaçtı. El yazması 1952 yılında, Floransa’daki Moreniana Kitaplığı’nda bulundu. Ancak, 64 sayfalık el yazmasının sekiz sayfası yine eksikti.

Kitaplık kataloglarını tarayan Del Centina sonunda el yazısıyla yazılmış ve numaralanmış bir dizi sayfa buldu. Bunlar Abel’in el yazmasındaki eksik sayfaları tamamlıyordu.

Gelgelelim, bir süre sonra Del Certina el yazısının Abel’e ait olmadığını anladı. Floransa’da bulunan sekiz sayfa büyük bir olasılıkla Libri tarafından kopya edilmişti. Daha sonraki aramalarda dört sayfanın Abel tarafından kaleme alınmış kopyası bulundu.
Kaynak: Hürriyetim

Tasarım:Fatih AKYÜZ