ÇİÇEKLİ BİTKİLER
En gelişmiş bitki grubudur. Vücudunda bütün bitkisel organları bulundurur. Tohum ve meyve oluşturarak çoğalır. Çiçekli bir bitki dört farklı kısımdan oluşur.
1. Kök
Gövdenin toprak altındaki uzantısıdır. Bitkiyi toprağa bağlar ve dik tutar. Bitkinin ihtiyaç duyduğu su ve minarellerin topraktan alınmasını sağlar.Kök üç kısımdan oluşur.
• Ana kök: Kökün toprakta uzamasını sağlayan temel kısmıdır.
• Yan kök: Kökün toprakta yayılmasını sağlayan çıkıntı kısımlarıdır.
• Emici tüy: Kökün toprakla temasını artıran kılsı yapılardır ve kısa zamanda bol su alınmasını sağlarlar.
Kök Çeşitleri
• Kazık kök : Ana kök bir tane olup gelişmiş ve uzamıştır. Çevresinde çok sayıda yan kök bulunur. Genelde ağaçlarda bulunur. Çam, söğüt, gül gibi.
• Saçak kök : Ana kök gelişmemiş olup gövdeden çok sayıda yan kök çıkar. Genelde otsu bitkilerde bulunur. Çim, buğday, nohut gibi.
Bunlardan başka özel görevler yapan besin depolayıcı depo kökler, tırmanmayı sağlayan tutunma kökleri, gövdeyi dik tutan destek kökleri, bitkinin parazit yaşamasını sağlayan sömürme kökleri gibi kök çeşitleride vardır.
2. Gövde
Bitkinin toprak üstünde kalan organlarıdır. Yapısında dallar, iletim boruları, yapraklar, çiçekler ve tomurcuklar bulunur. Fotosentezle besin üretilmesini, besin depolanmasını ve madde iletiminin yapılmasını sağlar. Temelde iki çeşit gövde bulunur.
• Otsu gövde: Yeşil renkli,ince, yumuşak ve zayıftır. Otsu bitkilerde bulunur. Yaşam süreleri bir mevsim ya da bir yıldır. Fasulye, Buğday, Marul, Çim gibi.
• Odunsu gövde: Kahve renkli, kalın, sert ve dirençlidir. Ağaçsı bitkilerde bulunur. Yaşam süreleri uzundur. Gövde çevresinde kabuk şeklinde mantar tabakası bulunur. Gövde içinde yaşı gösteren yaş halkaları vardır. (Elma, çam, kavak, söğüt, sekoya gibi.)
Bazı bitkilerde özel görevler yapan farklı gövde çeşitleri kullanılır. Örneğin yumru gövdeler besin depolar, etli gövdeler su depolar, sarılıcı gövdeler bitkinin desteğe tutunmasını sağlar, sürünücü gövdeler toprakta uzamayı sağlar.
3. Yaprak
Dallardaki yeşil renkli yapılardır. Genelde damarlı ve geniştir. Üzerinde gaz alış verişini sağlayan stomalar (gözenekler) bulunur. Hücrelerinde çok sayıda kloroplast bulunur. Yapraklar;
– Fotosentezle besin üretme, - Solunumla oksijen ve karbondioksit değişimini sağlama,– Dökülerek katı atıkları boşaltma,
– Terlemeye su ve ısı atma, şeklinde görevleri gerçekleştirir. Bazı yapraklar bu görevlerden başka özel faaliyetlerde gerçekleştirirler. Örneğin depo yapraklar besin depolama, diken yapraklar su kaybını azaltma, kapan yapraklar böcek yakalama, sülük yapraklar gövdeyi desteğe bağlama şeklinde faaliyet yaparlar.
4. Çiçek
Bitkilerin eşeyli üremeyi sağlayan organına çiçek denir. Çiçekler genel olarak aşağıdaki kısımlardan oluşur.
• Çanak yaprak : Yeşil renkli olup içerisindeki çiçek kısımlarını dış etkilerden korur.
• Taç yaprak : Renkli ve hoş kokulu olup böcekleri çekerek tozlaşmanın yapılmasını sağlar.
• Erkek organ : Özel bölünmelerle polenlerin çok sayıda üretilmesini sağlar.
• Dişi organ : Vazo şeklinde olup yumurtaların oluşturulmasını ve döllenmesini sağlar. Çiçekli bitkilerde tohum oluşumu sırasında iki temel olay gözlenir.
a. Tozlaşma olayı : Erkek organdaki polenlerin dişi organın üst kısmına taşınmasına denir. Su, rüzgâr, kuş ve böcekler tozlaşmaya yardımcı olurlar.
b. Döllenme olayı : Polenlerin yumurtalıkta bulunan yumurtalarla birleşerek zigotu oluşturmasıdır.
Türün kromozom sayısını taşıyan zigot, mitoz bölünmelerle hızla çoğalarak tohumun oluşmasını sağlar. tohumun yapısında bulunan kabuk içindeki canlı dokuyu korur. Çenekler depoladıkları besinlerle çimleninceye kadar canlı dokuya besin sağlar. Embriyo, canlı dokuyu oluşturur ve çimlenerek bitkinin kısımlarını oluşturur.
Tohumun Çimlenmesi
Tohumun uygun koşullarda yeni bir bitkiyi oluşturmasına çimlenme denir. Çimlenmeyi sağlayan kısım embriyodur. Çimlenme embriyonun büyüme ve gelişmesiyle sağlanır. Tohumun çimlenmesi için üç temel şart gereklidir.
Sıcaklık : Canlı dokudaki hücresel olayların yapılması ve enzimlerin çalışmasını sağlar.
Su : Tohum kabuğunun çatlaması ve yeni hücrelerde sitoplazmanın oluşmasını sağlar.
Oksijen : Tohumun solunumla ihtiyaç duyduğu enerjiyi üretmesini sağlar.
ÇİÇEKSİZ BİTKİLER
Gelişmemiş yapılı ilkel bitkilerdir. Çoğalmalarını spor keselerini kullanarak sağlarlar. Kök, gövde ve yaprakları tam olarak gelişmemiştir. Nemli yerlerde yaşarlar ve fotosentezle besin üretirler. İki ana grubu bulunur.
1. Damarlı Olanlar
Basit yapıda kök, gövde ve yaprakları bulunur. İletim demetleriyle madde taşıması yaparlar. Döl almaşı ile çoğalırlar. Bu gruba eğrelti otu ve kibrit otları örnek verilebilir.
2. Damarsız Olanlar
Su ve kara yosunları bu gruba girer. Kök, gövde ve yaprak taşımazlar. İletim demetleri yoktur. Döl almaşıyla çoğalmalarını gerçekleştirirler.
|
