Besin ve oksijenin hücreler götürülmesi ve hücrede oluşan atıkların (karbondioksit ve zararlı madde) hücrelerden dışarı atılması dolaşım sistemi ile sağlanır.
İnsanda dolaşım sistemi KAN , KALP , KAN DAMARLARI ve LENF SİSTEMİNDEN oluşur.
KALP: Göğüs boşluğunda koni şeklinde olup bir pompa görevi görür.Kanın vücuda dağılmasını sağlar.Kalp iki kulakçık ve iki karıncık olmak üzere dört odacıklıdır.Kulakçıklar üste karıncıklar alt`ta bulunur.Kulakçıklarla karıncıklar arasında kapakçıklar bulunur.
Kalp üç tabakadan oluşur.İçten dışa doğru ;
-Kalbin iç yüzeyi tek sıralı epitel hücrelerinden oluşur.Bu tabakada kan damarı bulunmaz (Endokard)
-Orta tabakada kalp kasları , sinirler,ve kalbi besleyen koroner damarlar bulunur. Kalp kası kulakçıklarda ince , karıncıklarda özellikle sol karıncıkta daha kalındır.(Miyokard)
-En dış tabakada iki katlı kalp zarı vardır.( Perikard)
Kalbin çalışması otonom sinir sisteminin kontrolü altındadır.
Kalp kası kasılıp-gevşeme hareketi yapar.Kalp kasının gevşemesi ile odacıklar kan ile dolar. , kalp kasının kasılmasıyla da odacıklar içindeki kan pompalanır.
Kulakçıklar aynı anda kasılırken sağda bulunan kirli kan temizlenmek üzere akciğere giderken , solda bulunan temiz kan vücuda dağılır.
Gevşemiş olan karıncıklara sağ kulakçıktan ve akciğerden gelen kan dolar.
Kalbin bir kasılıp –gevşeme hareketine bir kalp atışı denir.
İnsanda ATARDAMAR , TOPLARDAMAR ve KILCALDAMAR olmak üzere üç çeşit damar vardır.
ATARDAMAR:Kalpteki kanı uzaklaştırıp götüren damarlardır.Akciğer atardamarı hariç hepsi temiz kan taşır.Üç katlı yapıya sahiptir.En dışta esnek , lifli bağ doku ,ortada düz kas doku , en içte ise yassı epitel doku vardır.Atardamar içinde kan akışı hızlıdır. Kanın geri dönmesini engelleyen kapakçıklar damar içinde bulunur. Vücudumuzdaki en büyük atardamar aort atardamarıdır.
TOPLARDAMAR:Organ ve dokulardaki kanı kalbe getirir.Damar içinde kanın geri dönüşünü engelleyen ve kan akış yönünde açılan kapakçıklar vardır.Akciğer toplardamarı hariç hepsi kirli kan taşır.Kan akışı atardamara göre daha yavaştır.
KILCALDAMAR:Atar ve toplardamar arasında bulunan tek katlı yassı epitelden oluşmuş ince damarlardır. Atar ve toplardamarın giremediği doku ve organların arasına girer. Ve kan ile doku arasında madde alış-verişini sağlar.
İnsanda büyük ve küçük kan dolaşımı olmak üzere iki türlü kan dolaşımı vardır.
KÜÇÜK KAN DOLAŞIMI:Kalpte bulunan kirli kanın akciğere gidip temizlendikten sonra tekrar kalbe dönmesidir. Sağ karıncıkta başlar , sol kulakçıkta biter.
Sağ karıncık --->Akciğer atardamarı --->Akciğer --->Akciğer toplardamarı --->Sol kulakçık
BÜYÜK KAN DOLAŞIMI : Kalpte bulunan teniz kanın vücuda dağılıp kirlendikten sonra kalbe tekrar dönmesidir. Sol karıncıkta başlar , sağ kulakçıkta biter.
Sol karıncık --->Aort atardamarı --->Vücut Alt ve üst ana toplardamar --->sağ kulakçık
TEMİZ KAN :Oksijen ve besin bakımından zengin olan kandır.
KİRLİ KAN : Oksijen ve besin bakımından fakir olan kandır.
Damarlar içinde akan kan ;plazma ve kan hücreleri olmak üzere iki kısımdan oluşur.
PLAZMA:(Kan sıvısı) % 90`sudur.Geriye kalan kısmında glikoz, vitamin ,mineral ,yağ ,aminoasit,protein ,hormon,üre ,tuzlar ile vücudu mikroplara karşı koruyan antikor ve pıhtılaşmayı sağlayan fibrinojen bulunur.
ALYUVAR (ERİTROSİT):
Kırmız kemik iliğinde , karaciğer ve dalakta üretilir.
Kana kırmızı rengi veren hemoglobin taşır.
Kanda en fazla bulunan çekirdeksiz hücrelerdir (1 mm kanda ortalama 3-5 milyon)
Hücre ve dokulara oksijen taşır.
Alyuvar sayısı ; yaşa , cinsiyete ve ortamdaki oksijen miktarına göre değişir.
AKYUVAR (LÖKOSİT):
Kırmızı kemik iliğinde .lenf düğümlerinde ( dalak ve bademcik) üretilir.
Belirli şekilleri olmayan , çekirdekli , beyaz kan hücreleridir.
Vücudu mikroplara karşı korur.
Mikropları yiyerek (fagositoz) veya mikropları öldürerek (antikorla) vücudu korur.
Vücuda mikrop girmesi durumunda sayıları artar.
KAN PULCUKLARI (TROMBOSİT):
Kırmızı kemik iliğinde kan üreten dev hücrelerin parçalanmasıyla oluşur.
Kanın pıhtılaşmasını sağlar.
TANSİYON:Kanın atardamar çeperine yaptığı itme kuvvetine (basınca) denir.
NABIZ:Kalbin kasılıp gevşemesiyle atardamara yaptığı vurmalar denir.(nabız , kalp atış sayını verir.)
KAN GRUPLARI
Alyuvar , plazmadaki proteinlere göre belirlenir.
Alyuvardaki protein --->antijen
Plazmadaki protein --->antikor
Alyuvardaki özel protein --->Rh
Kan alış verişlerinde ;Her grup kendi grubundan kan alır.Her faktör kendi faktöründen kan alır. Kendi kan grubundan ve kendi faktöründen kan bulunmazsa aşağıdaki çizelgedeki gibi kan alış verişi yapılır.
LENF SİSTEMİ : Lenf sıvısı , Lenf damarı ve Lenf düğümleri olmak üzere üç kısımdan oluşur.
Lenf sıvısı: Alyuvar taşımayan doku sıvısıdır.Atardamar kılcallarından dokulara çıkan kan sıvısının tamamı toplardamar kılcalı ile geri emilmez. Emilemeyen bı sıvı lenf damarları ile alınarak kan dolaşımına katılır.Lenf sıvısında akyuvar bulunur.
Lenf damarı : Lenf kılcalları ve lenf toplardamarında oluşur. Bir ucu açık diğer ucu kapalıdır.
Lenf düğümü :Dalak , bademcik en büyük lenf düğümleridir. Akyuvar üreterek vücut savunmasında görev yaparlar.
DOLAŞIM SİSTEMİ HASTALIKLARI:Hemofili , Anemi , Lösemi (kan kanseri ) , Hepatit B , Hepatit C , Kuduz , Tifüs , AIDS , Sıtma , Veba , Tetanoz gibi
|
