Farklı enerji türlerinden elektrik enerjisinin üretilmesini sağlayan kuruluşlara elektrik santrali denir. Elektrik santrallerinin; hidroelektrik santrali, termik santral ve nükleer santral gibi çeşitleri vardır. Bunların dışında rüzgâr enerjisi, güneş enerjisi ve jeotermal enerji (jeotermik santral) ile çalışan santrallerde bulunmaktadır.
Hidroelektrik santrallerde barajlarda biriktirilen suyun potansiyel enerjisi, termik santrallerde yakılan kömür, petrol ve doğal gazlardan elde edilen ısı enerjisi, nükleer santrallerde atomların parçalanması sonucu elde edilen ısı enerjisi elektrik enerjisine çevrilir.
Bütün elektrik santrallerinde türbin ve jeneratör olarak iki temel ünite bulunur. Türbinler jeneratörlere bağlıdır ve jeneratörlerin dönmesini sağlarlar. Bütün santrallerde türbini hareket ettirecek kaynak farklı olduğu için santrallerin şekilleri farklıdır.
a) Hidro Elektrik Santraller :
Suyun hareket enerjisinden elektrik enerjisi üreten santrallere hidro elektrik santraller denir.
Barajlarda su biriktirildiğinde suya potansiyel enerji kazandırılır. Potansiyel enerji kazanan su yüksekten bırakılınca suyun potansiyel enerjisi kinetik enerjiye dönüşür ve hızla akan su türbinleri döndürür. Türbinler dönünce türbinlere bağlı olan jeneratörler döner ve elektrik enerjisi üretilir.
Hidroelektrik santrallerde, suyun potansiyel enerjisi önce kinetik enerjiye sonra da elektrik enerjisine çevrilir.
b) Termik Santraller :
Fosil yakıtların (petrol, kömür, doğal gaz) yakılmasıyla elde edilen ısı enerjisi sayesinde elektrik enerjisi üreten santrallere termik santraller denir.
Termik santrallerde fosil yakıtla yandığında açığa çıkan ısı enerjisi ile kazanlardaki su ısıtılır ve elde edilen su buharı buhar kazanlarında toplanarak basıncı arttırılır. Yüksek basınçlı su buharı türbinlere püskürtülür ve türbinleri döndürür. Türbinler dönünce türbinlere bağlı olan jeneratörler döner ve elektrik enerjisi üretilir.
Termik santrallerde, fosil yakıtların yanması sonucu açığa çıkan kül ve duman çevre kirliliğine yol açar.
c) Nükleer Santraller :
Uranyum, toryum ve plütonyum gibi radyoaktif elementlerin (yüksek enerji yani radyasyon yayan elementler) parçalanması sonucu açığa çıkan ısı enerjisinden elektrik enerjisi üreten santrallere radyoaktif santraller denir.
Nükleer santrallerde atomların parçalanmasını sağlayan üniteye reaktör denir. Atomlar reaktörlerde parçalandığında açığa çıkan (nükleer) enerji ile kazanlardaki su ısıtılır ve elde edilen su buharı buhar kazanlarında toplanarak basıncı arttırılır. Yüksek basınçlı su buharı türbinlere püskürtülür ve türbinleri döndürür. Türbinler dönünce türbinlere bağlı olan jeneratörler döner ve elektrik enerjisi üretilir.
Nükleer santrallerde oluşabilecek radyoaktif (nükleer) sızıntı, çevre kirliliğine yol açar.
d) Rüzgar Santralleri :
Rüzgârdan yararlanılarak üretilen enerjiye rüzgâr enerjisi denir. Rüzgâr enerjisinden, rüzgâr santrallerindeki rüzgâr jeneratörleri sayesinde elektrik enerjisi üretilir.
Kurulan rüzgâr santrallerindeki rüzgâr jeneratörleri, rüzgâr sayesinde döndürülür ve rüzgâr enerjisi elektrik enerjisine dönüşür.
Ülkemizin rüzgâr enerjisinden yararlanma potansiyeli yüksektir ancak henüz bu kaynaktan yeterince yararlanılamamaktadır.
e) Jeotermal Santraller :
Yerkabuğunun derinliklerinde bulunan ve kimyasal madde içeren sıcak su, su buharı ve çeşitli gazların oluşturduğu jeotermal kaynaklardan elde edilen enerjiye jeotermal enerji denir.
Jeotermal kaynaklardan; elektrik enerjisi üretimi, ev ve işyerlerinin merkezi ısıtılması ve soğutulması, seraların ısıtılması, kurutma işlemleri, dokuma sanayisi, konservecilik, düşük sıcaklıklarda kültür balıkçılığı, mineral içeren içme suyu üretimi, termal turizmde kaplıca amaçlı kullanım, gübre ve hidrojen üretimi gibi alanlarda yararlanılır.
Jeotermal enerji kullanımı çevreye ve atmosfere atık madde verilmesine sebep olmaz.
Jeotermal enerjiden, jeotermal güç santrallerindeki jeneratörler sayesinde elektrik enerjisi üretilir. Yeraltından çıkan sıcak su buharı jeneratörlere gönderilir ve buhar sayesinde jeneratörlerin türbinleri döndürülüp elektrik enerjisi üretilir.
f) Güneş Santralleri :
Güneş enerjisinin elektrik enerjisine dönüşmesini sağlayan araçlara güneş pilleri denir. Güneş pilleri, güneş ışığını soğurarak ışık enerjisinden elektrik enerjisinin üretilmesini sağlar.
Uzaya fırlatılan uydular, ihtiyaç duydukları elektrik enerjisini güneş panelleri ile üretirler. Bu paneller güneş enerjisini doğrudan elektriğe dönüştüren güneş pillerinden oluşmuştur.
Ülkemizin coğrafi konumu güneş enerjisinden yararlanmak için oldukça elverişlidir.
|
