Eşeysiz üreme; bölünerek üreme, tomurcuklanma ile üreme, vejetatif üreme, rejenerasyon ile üreme olarak dört çeşittir.
a) Bölünerek Üreme :
Tek hücreli bitki ve hayvanlarda görülür. Belirli büyüklüğe ulaşan canlı enine veya boyuna bölünerek birbirinin tıpa tıp aynısı olan iki yavru oluşturur.
▪ Bakteriler, mavi–yeşil algler (su yosunları), amip, öglena (kamçılı hayvan), terliksi hayvan (paramesyum) bölünerek üreyen tek hücreli canlılardır.
b) Tomurcuklanma İle Üreme :
Tek hücreli veya çok hücreli canlılarda görülür. Ana canlının vücudunda küçük bir çıkıntı yani tomurcuk oluşur. Oluşan tomurcuk gelişimini tamamlayarak yeni bir canlı oluşturur. Oluşan canlı bazen ana canlıdan ayrılarak yaşamını sürdürür, bazen de ana canlıdan ayrılmayıp ata canlı ile birlikte kolonileri oluşturarak yaşamını sürdürür.
▪ Tek hücreli canlılardan bira mayası ve çan hayvanında görülür.
▪ Çok hücreli canlılardan denizanası, süngerler, hidra, polip, mercan ve ciğer otlarında görülür.
c) Vejetatif Üreme :
Yüksek yapılı gelişmiş bitkilerde görülen üreme şeklidir. Bitkilerden alınan bir parçanın köklendirilerek bunlardan yeni bitkilerin oluşturulmasına vejetatif üreme denir.
Vejetatif üreme; çelikle, yumru ile ve soğan ile üreme şeklinde gerçekleşebilir.
1-) Çelikle Üreme :
Bazı bitkilerden kopan veya kesilen kök, gövde, dal, yaprak gibi kısımlardan yeni bitkinin oluşmasına çelikle üreme denir. Çelikle üreme aşılama veya köklendirme ile gerçekleşir.
2-) Yumru İle Üreme :
Bazı bitkilerin besin depolayan yumru gövdelerinin üzerinde oluşan yumruların çimlendirilerek yeni bitki oluşturmasıdır.
▪ Patates ve yer elması yumru ile ürerler.
3-) Soğan İle Üreme :
Bazı bitkilerin besin depolayan yassı gövdelerinin çimlendirilerek yeni bir bitki oluşturmasıdır.
▪ Soğan, sarımsak ve lale soğan ile ürerler.
d) Rejenerasyon İle Üreme :
Bir canlının yıpranan ve yaralanan kısımlarının onarılmasına rejenerasyon denir. Rejenerasyonda canlı sayısı artmaz yeni rejenerasyon üreme değildir. İnsanda yaraların iyileşmesi ve kesilen karaciğerin kendini tamamlaması, kemik iliğinden kan hücrelerinin üretilmesi, kırılan kemiklerin onarılması, kertenkelenin kopan kuyruğunu tamamlaması rejenerasyondur ama üreme değildir.
Bazı omurgasız hayvanların vücutlarından kopan her parçadan yeni bir canlı oluşmasına rejenerasyon (yenilenme) ile üreme denir.
Rejenerasyon, ilkel canlılarda çoğalmayı, yüksek yapılı gelişmiş canlılarda yaraların onarılmasını sağlar.
▪ Denizyıldızı, toprak solucanı, yassı solucan da rejenerasyon ile üreme görülür.
|
