Anahtar kelimeler…kayaç,kayaç döngüsü,maden …
Kayaç: Mineral ve taş parçacığı topluluklarına verilen ad.
Kayaç döngüsü: Farklı kayaçların zaman içinde birbirine dönüşmesi
Maden: Kıymetli kayaç ve mineraller.
Bilgi: Kayaçlar magmatik,başkalaşım ve tortul kayaçlar olmak üzere üç grupta incelenir.
Not: Öğretmeniniz kayaçlarla ilgili daha önce öğrendiğiniz bilgileri hatırlamanızı isteyecektir.
Konuyu kolay anlamanız için yapılabilecek etkinlikler :
* Sınıfa çeşitli kayaç örnekleri getirebilirsiniz.
* Kayaç çeşitleri ile ilgili poster hazırlayabilirsiniz.
* Konu ile ilgili araştırma yaparak sunu şeklinde sınıfta sunabilirsiniz.
MAGMATİK KAYAÇLAR :Magmanın yükselerek yer kabuğunun içerisine girmesi ve yer kabuğunun derinliklerinde, yeryüzüne yakın veya yeryüzünde soğuyarak katılaşması sonucu oluşan kayaçlardır.
Magmanın soğuması ve katılaşması derinlerde meydana gelirse ortaya çıkan kayaçlara plütonik kayaçlar(derinlik kayaçları) denir(örnek: granit).
Bu soğuma ve katılaşma yüzeyde meydana gelirse volkanik(yüzey) kayaçları(örnek: andezit,bazalt),
Derinlik kayaçları ile volkanik kayaçlar arasında bir geçiş safhasında oluşmuşsa yarı derinlik(damar) kayaçları denir(örnek: diyabaz).
TORTUL KAYAÇLAR: Genellikle katmanlıdırlar ve çoğu kez fosil içerirler.Kökenlerine ve oluşum ortamlarına göre, kırıntılı, organik ve kimyasal olmak üzere üçe ayrılırlar. Kırıntılı tortul kayaçlar, aşınma, taşınma ve çökelme süreçlerinden geçerek oluşurlar(örnek: kumtaşı).
Organik tortul kayaçlar, algler, süngerler ve mercanlar gibi taş yapan organizmalardan veya bunların irili-ufaklı parçalarından, kırıntılarından oluşan kayaçlardır. Organizmaların katı olan kısımları burada taşlaşmış, fosil haline gelmişlerdir(örnek: radyolarit).
Kimyasal tortul kayaçlar, doygun eriyiklerin çökelmesi ve tuzlu suların buharlaşması sonucu meydana gelen tortulardır(örnek: traverten).
METAMORFİK KAYAÇLAR(BAŞKALAŞIM KAYAÇLARI): Başka kayaçların altında kalan kayaçların değişime uğramasıyla oluşan kayaçlardır.
Hazırlayan: Salih Zeki GÖKÇE |
