|
İki farklı maddenin kendi özelliklerini kaybetmeden bir arada bulunması ile oluşur. Örnek: Tuzlu su. Tuz ve su kendi özelliklerini kaybetmeden bir arada bulunurlar.
Karışımların özellikleri
1. Birden fazla maddenin karışması ile oluşur.
2. Karışımı oluşturanlar kendi özelliklerini kaybetmezler.
3. Maddeler her oranda karışabilir.
4. Fiziksel yolla ayrılırlar.
5. Saf madde değildir.
6. Formül ile yazılmazlar.
7. Belirli bir erime, kaynama noktaları yoktur.
8. Homojen veya heterojen olabilir.
Karışımlar homojen ya da heterojen olabilir.
Homojen Karışımlar (Çözelti)
Karışımı oluşturan maddeler her tarafa eşit olarak dağılmıştır. Tuz-su, Şeker-su, alkol-su homojen karışımdır. Homojen karışımlara çözelti adı da verilmektedir.
Heterojen Karışım (Adi karışım)
Karışımı oluşturan maddeler her tarafa eşit olarak dağılmaz. Heterojen karışımlara adi karışım da denir. Yağ-su, ayran, çamur, kum-su heterojen karışımdır.
Not: Ayran, süt ilk bakışta homojen karışım gibi görünebilir. Bir süre beklendiğinde yoğurt dibe çöker, sütün üzerinde kaymak oluşur. Bu nedenle süt ve ayran heterojen karışımlardır.
Çözeltiyi oluşturan bileşenler
Çözeltiler çözücü ve çözünen maddelerden oluşur.
Çözelti = Çözücü + Çözünen
Şekerli su çözeltisinde, su çözücü şeker ise çözünendir.
Çözünme Olayı Nasıl Oluşur?
Bir maddenin diğer madde içerisinde iyon veya moleküllerine ayrılmasına çözünme denir.
o Çözünmede iyon veya moleküller çözücü içerisine homojen olarak dağılır.
o İyonlarına ayrılarak çözünen maddeler elektrik akımını iletir. Tuzlu suda tuz iyonlarına ayrılarak çözünür.
o Molekül halinde çözünen maddeler elektrik akımını iletmez. Şekerli suda şeker molekül halinde çözünür.
Çözünme hızına etki eden faktörler
1. Sıcaklık
Sıcaklık artırıldığında, çözücü ve çözünen maddelerin taneciklerinin hızı artar. Buda çözünme hızını artırır.
Not: Sıcaklığın artmasıyla katı ve sıvıların çözünme hızı artarken, gazların çözünme hızı azalır.
2. Karıştırma
Karıştırılma veya sallama çözünme hızını artırır. Şeker ve tuz karıştırıldığında daha hızlı çözünür.
Not: Karıştırma, gazların çözünme hızını azaltır.
3. Temas Yüzeyi
Çözünen maddelerin küçültülmesi veya toz haline getirilmesi çözünme hızını artırır. Tanecik boyutu küçültülerek çözücü ile olan temas yüzeyi artırılmış olur.
Çözücü ve Çözünen Miktarına Göre Çözeltiler
Çözeltiler çözünen madde miktarına göre derşik veya seyreltik olarak ikiye ayrılır.
Derişik çözelti: Çözünen madde miktarının çok olmasıdır.
Seyreltik çözelti: Çözünen madde miktarının az olmasıdır.
o Seyreltik çözeltiyi derişik hale getirmek için, çözünen madde miktarı artırılmalı veya çözücü madde buharlaştırılarak uzaklaştırılmalıdır.
o Derişik çözeltiyi seyreltik hale getirmek için çözücü miktarı artırılmalıdır.
KARIŞIMLARIN AYRIŞTIRILMASI
Karışımlar fiziksel yollarla meydana gelmektedir. Bu nedenle fiziksel yollarla birbirinden ayrılırlar.
Karışımların Ayrılma Yöntemleri
1. Buharlaştırma Yöntemi
Karışımlar ısıtılarak içerisindeki sıvılar buharlaştırılır. Karışım içindeki katı madde çökerek ayrışmış olur. Tuz gölünde suyun buharlaşması sonucu tuz dibe çöker. Şeker üretilmesi, pestil yapımı buharlaştırma yöntemi ile yapılır.
2. Yoğunluk farkı ile ayırma
Yoğunlukları farklı olan maddeler karışımların içinden ayrılabilir. Su- yağ karışımı ayırma hunisine alınır, suyun aşağıya çökmesi beklenir. Su musluktan akıtılır, bu şekilde su yağdan ayrılmış olur.
3. Damıtma ile Ayırma
Birbiri ile karışmış olan sıvıların ayrılmasında kullanılan bir yöntemdir. Sıvıların kaynama noktaları farkı ile birbirinden ayrılır. Kaynama noktası düşük olan sıvı önce kaynayarak sıvıdan ayrılacaktır. Başka bir kapta buhar yoğunlaştırılarak sıvılar birbirinden ayrılır.
4. Mıknatısla Ayırma
Mıknatıs demir, nikel, kobalt elementlerini ve bunlardan yapılan maddeleri çekmektedir. Karışım içerisinde demir, nikel ve kobalt varsa mıknatısla ayırım sağlanabilir. Kum içerisinde demir tozları mıknatısla ayrılabilir.
5.Elektriklenme ile Ayırma
Sürtünme ile elektrik yükü kazanan plastik, cam gibi maddeler bazı maddeleri çekerler. Örneğin elektrik yüklü cam çubuk tuz karabiber karışımından karabiberleri çeker. Bu şekilde şeker-kükürt karışımından da kükürt ayrılabilir.
6. Erime Noktası Farkı ile Ayırma
Erime noktaları farklı olan iki katı karışım birbirinden bu şekilde ayrılabilir. Örneğin çinko ve kalay karışımı
7. Tanecik Boyutu Farkı ile Ayırma
Tanecikleri farklı olan maddeler bu şekilde ayrılabilir. Buna eleme yöntemi de denilmektedir. Örneğin kum ile çakıl elenerek ayrılabilir.
8. Özkütle Farkı ile Ayırma
Farklı yoğunluktaki iki maddenin ayrılmasında kullanılır. Örneğin kum ile talaş karışımını ayırmak için su içerisine atarız. Talaş suda yüzerken, kum suda batacaktır.
9. Çözünürlük Farkı ile Ayırma
İki katının ayrılmasından çözünürlüklerinden yaralanılarak ayırma yapılabilir. Bu katılardan birisi sıvıda çözünmesi diğerinin ise çözünmemesi gerekmektedir. Örneğin demir tuzu – tuz karışımını su içerisine attığımızda tuz çözünürken demir tozu çözünmez. Karışım süzüldüğünde demir tozu süzgeçte kalacaktır.
|
