Kromozom ve Özellikleri
Hücredeki yaşamsal faaliyetleri yöneten, kontrol eden ve hücreye ait kalıtsal bilgileri bulunduran
yönetim merkezi çekirdektir. Hücredeki kalıtsal bilgilerin tamamı çekirdekteki kromatin ipliklerde bulunur.
Kromatin iplikler aslında birer DNA molekülüdür (sarmalıdır).
Kromatin iplikler hücre bölünmesinden önce kısalıp kalınlaşarak kromozomları oluştururlar.
Kromozomların yapısında DNA molekülü ve protein kılıf bulunur. Kromozomlarda DNA bulunduğu için
hücredeki kalıtsal bilgilerin tamamını taşıyan yapılardır.
Kromozomlar hücre bölünmesinden önce kendini kopyalayarak iki iplik oluşturur. Kromozomların
kendini eşlemesi demek, yapısındaki DNA`nın kendini eşlemesi demektir. DNA kendini eşleyince oluşan iki
DNA molekülünün etrafına protein kılıf örülür. Bu şekilde oluşan ipliklerden her birine kromatit denir. Bir
kromozom iki kromatitten oluşur. Hücre bölünmesinde bir hücreden iki hücre oluşur. Kromozomların kendini
kopyalaması sonucu oluşan kromatitlerden her biri, hücre bölünmesi sonucu oluşan hücrelere geçer ve hücreye
geçen kromatitlere artık kromozom denir. Böylece bölünme sonucu oluşan hücreler aynı kromozomu
taşıdıkları için aynı kalıtsal bilgilere sahip olurlar. Bu nedenle kromozomlar bölünme sonucu oluşan yeni
hücrelere kalıtsal bilgilerin taşınmasını sağlar.
a) Kromozom Sayısına Göre Hücre çeşitleri :
Canlıların sahip olduğu hücreler kromozom sayısına göre 2n kromozomlu (diploit) hücreler (vücut hücreleri) ve n
kromozomlu (haploit) hücreler (üreme hücreleri) olarak iki çeşittir.
Canlıların vücut özelliklerini belirleyen ve 2n kromozomlu olan hücrelere vücut hücreleri denir. İnsanların vücut
hücrelerinde 2n=46 kromozom bulunur.
Canlılarda üreme olayını gerçekleştiren ve n kromozomlu olan hücrelere üreme hücreleri veya gametler denir.
İnsanların üreme hücrelerinde (yani sperm ve yumurta hücrelerinde) n=23 tane kromozom bulunur.
b) Kromozomlar İle İlgili Özellikler :
▪ Her canlı türünde bulunan bireylerdeki kromozom sayısı sabittir.
▪ Bir canlının yapısını oluşturan bütün hücrelerdeki kromozom sayısı aynıdır (üreme hücreleri dışında).
▪ Her canlı türünde bulunan kromozomlar farklı kalıtsal özellikler taşır.
▪ Kromozom sayısı canlı türünü ya da canlının gelişmişliğini (karmaşıklığını) belirlemez.
▪ Kromozom sayıları aynı olan farklı türe ait canlılar, kromozomları farklı kalıtsal özellik taşıdığı için farklı
gelişmişlik düzeyine sahiptirler.
▪ Çok hücreli canlıların vücut hücrelerindeki kromozomların çift olarak bulunmasının nedeni; n sayıda kromozomun
anneden, n sayıda kromozomun babadan gelerek 2n sayıda çift kromozom oluşturmasıdır.
|
