|
MADDENİN DEĞİŞİMİ
A) HAL DEĞİŞİMİ
Maddenin Halleri
Madde, doğada katı, sıvı ve gaz olmak üzere 3 halde bulunur. Sandalye, buz vb. maddenin katı haline; su, alkol vb. maddenin sıvı haline; hava, su buharı vb. maddenin gaz haline örnektir.
Doğada katı, sıvı ve gaz halin dışında plazma adı verilen dördüncü bir hal bulunur. Güneş, yıldızlar, şişmek ve alev maddenin plazma haline örnektir.
Katıdan Sıvıya Sıvıdan Gaza
Etkinlik: Buzlara Ne Oldu?
• Buz parçalarının tamamı sıvı hale geçene kadar ölçülen sıcaklık değeri değişmedi ve 0oC oldu.
• Madde sıvı hale geçtikten sonra kabarcıkları gözleyene kadar sıcaklık değeri arttı.
• Kabarcıkları gözlemledikten sonra sıcaklık değeri değişmedi ve 100 oC ölçüldü.
Hal değişimi süresince sıcaklık sabit kalır.
Maddelerin bir halden başka bir hale geçmesine hal değişimi denir. Buzun erimesi, suyun buharlaşması vb. hal değişimine örnektir.
Erime: Bir maddenin ısı alarak, katı halden sıvı hale geçmesine erime denir. Dondurmanın erimesi, tereyağının erimesi, demirin eritilmesi vb. erimeye örnektir.
Donma: Bir maddenin ısı vererek, sıvı halden katı hale geçmesine donma denir. Suyun buzlukta dondurulması, kışın yolların buz tutması vb. donmaya örnektir.
NOT: Kar yağarken havanın yumuşamasının nedeni, maddelerin donarken çevresine ısı vermesidir. Bunun tersine, kışın buzlar erirken havanın çok soğuk olmasının nedeni, maddelerin erirken çevresinden ısı almasıdır.
Erime ve donma olayları birbirinin tersidir.
Buharlaşma: Bir maddenin, ısı alarak sıvı halden gaz hale geçmesine buharlaşma denir. Ellerimizin kuruması, ıslak çamaşırların kuruması vb. buharlaşmaya örnektir. Buharlaşma sıvının yüzeyinde gerçekleşir ve her sıcaklıkta olabilir. Çamaşırlarımız her sıcaklıkta kuruyabilir.
NOT: Denizden çıktığımızda üşümemizin nedeni, maddelerin buharlaşırken çevresinden ısı almasıdır.
NOT2: Kaynama ile buharlaşma birbirine karıştırılmaktadır. Bir sıvının belirli bir sıcaklıkta her yerinden kabarcıklar oluşturarak buharlaşması olayına kaynama denir. Kaynama hızlı buharlaşmadır. Buharlaşma su yüzeyinde, kaynama suyun her tarafında olur. Buharlaşma her sıcaklıkta olurken, kaynama belirli sıcaklıkta olur.
Yoğuşma: Bir maddenin ısı vererek, gaz halden sıvı hale geçmesine yoğuşma denir. Soğuk havalarda camların buğulanması, buzdolabından çıkarılan sürahinin üzerinde su damlacıkları oluşması yoğuşmaya örnektir. Bulutlar yeryüzünden buharlaşan suların yoğuşması sonucu oluşur.
Buharlaşma ve yoğuşma olayları birbirinin tersidir.
Yeryüzünden buharlaşan su, su buharı halinde havaya karışır. Havadaki su buharı da uygun koşullar oluştuğunda tekrar yoğuşur ve yağış olarak yeryüzüne düşer. Suyun, yeryüzü ile gökyüzü arasındaki sürekli dolanımına su döngüsü denir.
Bulutlardaki minik su damlacıkları hava ortamında hareket ederken birbirleriyle birleşerek giderek büyürler. Soğuk bir hava tabakasıyla karşılaşıldığında bulutta tutunamayacak kadar ağırlaşan damlalar yağmur olarak yeryüzüne düşer.
Süblimleşme: Katı bir maddenin ısı alarak sıvı hale geçmeden doğrudan gaz hale geçmesine süblimleşme denir. Naftalin,arsenik, kuru buz (katı karbondioksit) ve katı iyodun ısıtıldığında doğrudan gaz hale geçmesi süblimleşmeye örnektir.
Kırağılaşma: Gaz bir maddenin ısı vererek sıvı hale geçmeden doğrudan katı hale geçmesine kırağılaşma denir. Kış aylarında özellikle sabah saatlerinde havadaki nemin yeryüzünde küçük buz kristallerine dönüşmesi ve uçak motorundan çıkan su buharının aniden donması kırağılaşmaya örnektir.
Dokümanı Word olarak indir
Mustafa ÇELİK
Yahya Kaptan Ortaokulu
Fen Bilimleri Öğretmeni
|
|
Bu konu 67411 kez okundu |
|
|
