Mercekler

MERCEKLER

En az bir yüzü küresel olan iki yüzey arasında kalan cam ya da saydam plastik ortamlara MERCEK denir.
Optik araçların çoğunda mercek kullanılır.Gözün kendisi de doğal bir mercektir.Yapılış şekillerine göre mercekler,ince kenarlı ve kalın kenarlı olarak ikiye ayrılır.

İNCE KENARLI MERCEK(YAKINSAK MERCEK)

• Uç noktaları ince ,orta noktaları kalın olan merceklerdir.
• İnce kenarlı mercekler ışığı toplama özelliğine sahiptir.

• İnce kenarlı mercekler ışığı toplama özelliğine sahiptirler.

• İnce kenarlı merceğe gelen paralel ışınlar merceğin karşı tarafında bir noktada toplanır.Işınların toplandığı bu noktaya merceğin ODAK NOKTASI denir.
• Odak noktasının merceğe olan uzaklığına ODAK UZAKLIĞI denir.
• İnce kenarlı mercekler görüntü oluştururlar.Oluşan görüntüler cismin boyundan büyük,cismin boyuna eşit ve cisimden küçük olabilir.
• İnce kenarlı mercekler belirli mesafelerdeki cisimlerin düz ve büyük görüntülerini oluşturur.Bu nedenle büyüteç görevi yapar.
• İnce kenarlı mercekler hipermetrop göz kusurunun düzeltilmesi için üretilen gözlüklerde kullanılır.
HİPERMETROP:Yakını görememe göz kusurudur.Göze gelen ışınlar olması gereken yerden daha geride birleşir.Göz kısılarak görüntüyü net görmeye çalışır.İnce kenarlı bir mercek ile görüntü olması gereken yere düşer.

• İnce kenarlı mercekler ışık ışınlarını odak noktasında topladığı için bu noktada yüksek bir sıcaklığın oluşmasını sağlar.Bu sayede kağıt tutuşturulabilir.Fakat ormanlarda bırakılan ve ince kenarlı mercek görevi görebilen cam kırıkları bırakılırsa tehlikeli orman yangınlarına sebep olabiliriz.
• Su damlası,cam şişe,cam küre,ince kenarlı mercek gibi davranır.



KALIN KENARLI MERCEK(IRAKSAK MERCEK)

• Uç noktaları geniş ,orta noktaları ince olan merceklerdir.
• Işığı dağıtma özelliğine sahiptirler.



• Kalın kenarlı merceğe gelen paralel ışık demeti mercek içinden geçerken birbirinden uzaklaşarak kırılır.Kırılan ışınların uzantıları bir noktada toplanır.Bu noktaya ıraksak merceğin ODAK NOKTASI denir.Odak noktasının merceğe olan uzaklığına ODAK UZAKLIĞI denir.






• Kalın kenarlı mercekler; miyop göz kusurunun düzeltilmesi için üretilen gözlüklerin yapımında kullanılır.
MİYOP:Göze gelen ışınların olması gereken yerden daha yakında birleşmesinden kaynaklanır.Kalın kenarlı merceklerle bu kusur düzeltilir.

• Kalın kenarlı mercekler cisimlerin düz ve küçük görüntülerini oluşturur.Cisimleri daha küçük göstererek sürücünün görüş alanını arttırdığı için araçların arka camlarına konulur.

NOT:Merceğin odak uzaklığı merceğin eğrilik yarıçapına,yapıldığı malzemeye ve bulunduğu ortamın cinsine göre değişir.Ayrıca farklı renkte ışıklar için merceğin odak noktası farklıdır.
Göz kusurlarını gidermede kullanılan bu mercekler hava ortamında kullanılmak üzere dizayn edilmiştir.Farklı ortamlarda kullanıldıklarında ışıkları kırma açıları değişeceğinden aynı sonucu vermezler.

Işığın yansıması ve kırılması arasındaki benzerlik ve farklılıklar:
Işık ışınlarını yansıtan yüzeyler etkileştiği yüzeyin cinsine bakılmaksızın onu geldiği ortama eşit açıyla gönderirken, kırılma olayında maddenin cinsi kırılma açısını etkiler. Kırılma olayında ışık ortama dik gelmediği sürece gelme açısı kırılma açısına eşit olmaz.
İki olay arasındaki bir diğer farklılık ise oluşan görüntülerin düzlem aynada cisimle aynı büyüklükte olması, merceklerde ise kırılma olayı sonucu oluşan görüntüler kimi zaman cisimden büyük, kimi zaman cisimden küçük olur.

Hazırlayan: Melek Eski