Canlı vücudunu yöneten, hücre, organ ve sistemlerin birlikte ve düzenli çalışmasını sağlayan, çevreden, iç organlardan veya kaslardan gelen uyartılara cevap veren, akıl, zeka, düşünme, öğrenme, konuşma, yazma, hafıza, yürüme gibi istemli hareketlerin gerçekleşmesini sağlayan sisteme merkezi sinir sistemi denir.
Merkezi sinir sistemi milyarlarca nörondan oluşur. Beyin ve omurilikten çıkan sinirler gözler, dudaklar, dişler, parmak uçları dahil olmak üzere vücudumuzun her yerine dağılır.
Merkezi sinir sistemi temel olarak beyin ve omurilik olmak üzere iki kısımdan oluşur. Beyincik ve omurilik soğanı ise beynin kısımlarıdır. Bu nedenle merkezi sinir sisteminde beyin, beyincik, omurilik ve omurilik soğanı olmak üzere dört organ bulunur.
a) Beyin :
Kafatası kemikleri arasında bulunan, iki yarım küreden oluşan, dış yüzeyi girintili çıkıntılı olan, dış yüzeyinde koruyucu bir zar bulunan ve milyarlarca nörondan oluşan organa beyin denir. Beyincik ve omurilik soğanı beynin bölümlerdir.
Beynin Görevleri :
1- Düşünülerek yapılan istemli hareketleri gerçekleştirir. (Akıl, zeka, düşünme, öğrenme, hafıza, hayal kurma, değerlendirme, algılama, yazma, okuma, konuşma, müzik aleti çalmayı öğrenme.).
2- Acıkma, susama, uyku ve uyanıklılık gibi olayları düzenler.
3- Beş duyu organından (göz, kulak, burun, dil, deri) gelen uyartıları değerlendirir, tepki oluşturur ve beş duyu organının merkezleri (görme, işitme, koku alma, tat alma, hissetme merkezleri) buradadır.
4- Merkezi sinir sisteminin diğer organları yardımıyla vücudu yönetir ve kontrol eder.
5- Vücudun hareket etmesini sağlar. (Vücudun hareket etmesi için kaslara emir verir.).
6- Kan basıncı ve vücut sıcaklığını ayarlar.
b) Beyincik :
Beynin arka ve alt kısmında, beyin ile omurilik soğanı arasında bulunan, iki yarım küreden oluşan, dış yüzeyi kıvrımlı ve koruyucu bir zarla örtülü olan, küçük beyinde denilen organa beyincik veya yaşam ağacı denir.
Beyinciğin Görevleri :
1- Kulaktaki yarım daire kanalları ile birlikte vücudun dengesini sağlar. (Yarım daire kanallarından gelen bilgileri değerlendirir.).
2- Vücuttaki kasların dengeli ve düzenli çalışmasını sağlayarak hareketlerin dengeli olmasını sağlar.
c) Omurilik Soğanı :
Beynin arka ve alt kısmında, beyin ile omurilik arasında bulunan, dış yüzeyi düz ve koruyucu bir zarla örtülü olan organa omurilik soğanı denir.
Omurilik Soğanının Görevleri :
1- Beyin ve omurilik (yani organlar) arasında uyartıların geçişini sağlar.
2- İstek dışı çalışan iç organların (kalp, böbrek, mide, bağırsaklar, karaciğer) çalışmasını sağlar.
3- İstek dışı gerçekleşen soluma, yutma, çiğneme, kalp atışı, kasılma, gevşeme, hapşırma, öksürme, kusma gibi faaliyetleri denetler ve kontrol eder.
4- İstek dışı çalışan sistemlerin (solunum, dolaşım, boşaltım, sindirim) çalışmasını denetler ve kontrol eder.
d) Omurilik :
Sırttaki omurganın içinde bulunan omurilik kanalında yer alan, omurilik soğanından kuyruk sokumuna kadar inen sinirler topluluğuna omurilik denir. Vücuttaki organlardan beyine, beyinden de organlara giden sinirler omurilikten geçer ve bu sinirler omurilikte çaprazlanır. Vücudun sağ tarafından gelen sinirler beynin sol yarım küresine, vücudun sol tarafından gelen sinirler de beynin sağ yarım küresine gider.
Omuriliğin Görevleri :
1- Düşünülmeden ani olarak yapılan hareketlerin yani reflekslerin gerçekleşmesini ve reflekslere tepki verilmesini sağlar.
2- Beyin ile organlar arasındaki sinirlerin geçişini sağlar.
3- Beyin ile birlikte alışkanlık hareketlerinin yani kazanılmış reflekslerin gerçekleşmesini ve denetlenmesini sağlar.
|
