Mikroplar İle Savaş Bağışıklık Sistemi

MİKROPLARLA SAVAŞ
( BAĞIŞIKLIK SİSTEMİ)
İçtiğimiz suda, yediğimiz yiyeceklerde, soluduğumuz havada gözümüzün göremeyeceği kadar küçük canlılar vardır. Bunlara mikroorganizma adı verilir. Mikroorganizmalar yararlı ve zararlı olabilirler.
Hastalıklara sebep olan mikroorganizmalara mikrop adı verilir. İnsanlar hayatları boyunca mikroplarla birlikte yaşamını sürdürürler. Bir çok hastalığa sebep olan bu mikroplar virüsler ve bakterilerdir.
Mikropların vücutta oluşturdukları zararlı kimyasal maddeler toksin(zehir) denir. Vücut ise bu toksinlere karşı antikor oluşturur. Antikor mikropların ve toksinlerin etkisiz hale gelmesini sağlar.
1) Virüs:
Virüsler ne canlıdır ne de cansızdır. Beslenme, üreme ve hareket gibi canlılık özellikleri göstermezler ama bir canlının hücresine girince üreyebilirler. Yani canlının yaşayabilmesi için bir canlı hücresine yerleşmesi gerekir. Elektron mikroskobuyla görülebilirler.Virüsler; AIDS, suçiçeği, çocuk felci, hepatit, grip, kızamık, siğil, kabakulak, kuduz, kuş gribi gibi hastalıklara yol açarlar.
2) Bakteri:
Bakteriler ise tek hücreli canlılardır. Hücre zarı , sitoplazma ve sitoplazma içine dağılmış genetik materyali bulunan canlılardır. Mitokondri ve kloroplast bulunmaz. Zararlı bakteriler; üst solunum yolları enfeksiyonu, tifo, dizanteri, kolera, tetanoz, difteri, zatürre ve verem gibi hastalıklara yol açarlar. Yararlı bakteriler ise peynir, yoğurt, ekmek, sirke ve B ile K vitaminin üretiminde görev alırlar.
Mikroplar vücuda;Solunum yolları,Yıkanmamış besinler, İçilen kirli sular, Kulak, göz, burun, kesikler gibi açıklıklar yoluyla vücuda girerler.
BAĞIŞIKLIK:  Vücudumuzun bakteri virüs gibi zararlı mikroplara karşı kendini savunmasına ve tepki göstermesine Bağışıklı denir.
1) Doğal Bağışıklık:
Kandaki savunma hücreleri olan akyuvarlar, mikropları yutarak parçalar ve antikor üreterek zararsız hale getirirler. Geçirdiğimiz bazı hastalıklar ve anne sütünden geçen antikorlar doğal bağışıklığı sağarlar.
Bağışıklığı Sağlayan Organlar ve Görevleri
1) Gözyaşı Bezi: Gözyaşı salgılayarak toz, kir ve yabancı maddeler karşı gözü yıkar.
2) Tükürük Bezleri: Tükürük üreterek mikroplara karşı direnir ve onları uzaklaştırır.
3) Burun – Boğaz: Yapışkan mukus sıvısı üreterek yabancı maddeleri tutar.
4) Mide: Asit üreterek besinlerle giren birçok mikrobu bağırsaklara ulaşmadan yok eder.
5) Deri: Birçok hastalık mikrobunun vücuda girişini engeller.
6) Lenf Düğümleri: Yabancı maddeleri süzer ve içindeki akyuvalar sayesinde onları yok eder.
2) Sonradan Kazanılan Bağışıklık:
İnsanların doğduktan sonra çeşitli yollarla kazanmış oldukları bağışıklıktır. Bir hastalığın geçirilmesiyle gelişir ya da dışarıdan vücuda verilen aşı ve serum ile gelişir ve yeterli dengeli beslenme ile geçirilir.
Aktif ve pasif bağışıklık olmak üzere iki çeşittir.
a) Aktif Bağışıklık:
Vücuda hastalık yapan mikrop girdikten sonra vücudun bu mikroplara karşı bağışıklık kazanmasıdır. Aktif bağışıklık hastalık geçirmekle veya hastalık geçirmeden aşı yaptırmakla olur.Aktif bağışıklık insanların hastalıklara karşı uzun süre direnç kazanmasını sağlar.
Vücudumuza giren hastalık mikropları ile savaşan akyuvarlarımız bu mikroplara karşı direnç kazanır. Bu mikroplar tekrar vücuda girmesi sırasında hazır olan akyuvarlar hastalık oluşmadan ortadan kaldırılır.
Sonradan bağışıklık kazanmanın diğer bir yolu ise aşıdır. Aşılar, hastalanmadan önce hastalık etkeninin savunma hücrelerine(akyuvar) öğretilmesi için yapılır. Aşı, zayıflatılmış ya da öldürülmüş mikroplardan yapılır. Aşı yapıldığında bu mikroplar hastalığa sebep olmaz. Savunma hücrelerinin bu hastalığı tanıması ve hastalığı yok etmeyi öğrenir. Gerçek mikrobun vücuda girmesi durumunda hazırlıklı olan savunma hücreleri mikrobu hastalık yapmadan yok eder.
b) Pasif Bağışıklık:
Aktif bağışıklığın yanı sıra insanlar hastalık mikroplarından ilaç veya serum yoluyla da kurtulabilirler. Serum; hastalandığımızda mikroplarla mücadele etmemize yardımcı olan ve bağışıklığımızı destekleyen bir sıvıdır.
Hastalıkları tedavi etmek için kullanılan ilaçlar doktor kontrolünde ve doktor tavsiyesi ile olmalıdır. Yanlış kullanımlar insan sağlığına kötü sonuçlar doğurabilir.
Antibiyotiklerin kullanımına dikkat etmeliyiz, her antibiyotik her hastalığı tedavi etmez.bu yüzden hastalığa uygun antibiyotik seçilmelidir.
AŞI İLE SERUM ARASINDAKİ FARKLAR
           A   Ş  I                                                            S  E  R  U  M
1-Aktif bağışıklık sağlar                                         1-Pasif bağışıklık sağlar
2-Hastalıktan önce verilir                                       2-Hastalık sırasında verilir
3-Koruyucudur                                                      3-Tedavi edicidir
4-Bağışıklık süresi uzundur                                    4-Bağışıklık süresi kısadır
5-Zayıflatılmış mikrop yada toksini vücuda verilir.     5-Hazır antikor vücuda verilir.
6-Laboratuarlarda hazırlanır                                   6-Hayvan kanında aşı ile hazırlanır.

Hazırlayan:Sefa  ÖZKAN Fen ve Teknoloji Öğretmeni