Bir canlıda karakterlerin oluşumunu genetik yapı ve çevre koşulları etkiler.
Canlıda görülen özelliklerin bazıları sadece kalıtsal olmalarına rağmen bazıları kalıtım ve çevrenin karşılıklı etkileşmesiyle ortaya çıkabilir.
Aynı genetik yapıdaki iki canlının özellikleri çevre şartlarının etkileriyle farklılık gösterebilir.
( farklı ortamlarda yetiştirilen tek yumurta ikizlerindeki boy –kilo – zeka farklılıkları )
Çevre etkisiyle canlıda kalıcı veya kalıcı olmayan değişiklikler meydana gelebilir .
M O D İ F İ K A S Y O N
Ortam şartlarının etkisiyle canlının dış görünüşünde meydana gelen kalıtsal olmayan geçici değişikliklerdir .
Modifikasyona etki eden faktörler = ISI , IŞIK , BESİN , NEM ,
Modifikasyona sebep olan çevre şartları ortadan kalktığında modifikasyonda ortadan kalkar
Bir kovanda döllenmiş yumurtadan çıkan arı larvaları ;
Bal ve çiçek tozlarıyla beslenirse ______ İŞCİ ARILAR
Arı sütüyle beslenirse ______ KRALİÇE ARI olur
Çuha çiçekleri ;
30 __ 35 sıcaklıkta ____ BEYAZ ÇİÇEK
15 ___ 20 sıcaklıkta ____KIRMIZI ÇİÇEK oluştururlar .
Himalaya tavşanlarının kulak – kuyruk – ayak tüyleri ;
Kışın ___ SİYAH renkli ,
Yazın ___ BEYAZ renkli olurlar
Yetiştirilen fideler ;
Işıklı ortamda ___ YEŞİL renkli
Işıksız ortamda ___ AÇIK renkli olurlar
Sirke sinekleri büyüyürken ;
200 üzerinde ___ KIVRIK KANATLI olurlar
160 altında ___ KIVRIK KANATLI olmazlar
insan teni güneşte ___ BRONZLAŞIR
Modifikasyonda gen yapısı değişmez sadece genin etki mekanizması etkilenir .
Modifikasyon VÜCUT HÜCRELERİNDE görülür .
M U T A S Y O N
Gen ve kromozomların ( DNA ) kimyasal yapılarında meydana gelen kimyasal değişmelerdir
Mutasyonlar DNA nın kendisini eşlemesi sırasında meydana gelir .
MUTASYONUN NEDENLERİ :
A – EŞEY KROMOZOMLARININ YAPISINDAN
Bazen anneden gelen yumurta hücresini yada babadan gelen sperm hücresini etkileyerek yavru canlıda değişikliğe yol açmasıdır
( sağırlık –dilsizlik-albinoluk-hemofili – renk körlüğü )
B – EMBRİYONUN ( ZİGOTUN ) ETKİLENMESİNDEN
Üreme hücreleriyle anne ve babadan canlıya doğru bilgiler aktarıldığı halde embriyonun gelişimi aşamasında etkilenmesiyle oluşmasıdır
( doğum izleri – tavşan dudak )
C – KROMOZOMLARIN TAM OLARAK AYRILMAMASINDAN
Kromozomların mayoz bölünme sırasında tam olarak birbirinden ayrılmadığında kromozom sayısı değişir ( 47 kromozom lu ) canlıda değişik karakterlerin ortaya çıkmasına neden olur .
(mongolizm )
MUTASYONA ETKİ EDEN FAKTÖRLER
a-Radyasyon
b-Kimyasal maddeler
c-Ph derecesi ( asitlik bazlık derecesi )
d-Sıcaklık
e-Besinlerdeki katkı maddeleri
f-Ateşli hastalıklar
MUTASYON ÇEŞİTLERİ
A - GEN ( NOKTA ) MUTASYONU
Bir DNA molekülünün belli bir yerinde meydana gelen değişmelerdir
B – KROMOZOM MUTASYONU
Kromozomlardan bir parçanın kopması , kopan parçanın ters dönerek bağlanması veya yerine başka bir parçanın bağlanmasıyla oluşur.
Vücut hücrelerinde meydana gelen mutasyonlar ( değişmeler ) sonraki nesillere aktarılmaz
Üreme hücrelerinde meydana gelen mutasyonlar ( değişmeler ) sonraki nesillere aktarılır.
Normal DNA şifresi Mutasyona uğramış DNA şifreleri
A T T G C G A T T G C G A T T G C G
T A A C G C T A A G C C T A G C
Mutasyona neden olan maddelere MUTAJEN maddeler denir.
Mutasyon sonucunda özelliğini kaybeden gene MUTANT GEN denir.
Eşeyli üreyen canlılarda mutasyon üreme hücrelerinde meydana gelirse yeni kazanılan özellikler nesilden nesile aktarılır.
Eşeysiz üreyen canlılarda mutasyon vücut hücrelerinde olsa dahi yeni özellik nesilden nesile aktarılabilir.
Mutasyonlar genelde canlıda olumsuz etki yapsa da bazen olumlu değişmelere neden olabilmektedir.
MUTASYONA ÖRNEKLER
• Renk pigmentlerinin olmaması ( albinoluk ) , çok parmaklılık , down sendromu, hemofili , orak hücre anemisi ve kanser insanlarda görülen mutasyonlara örnektir.
• Tavuk ve kuzularda görülen kısa bacaklılık , keçilerdeki dört boynuzluluk hayvanlarda görülen mutasyona örnektir.
• Tohumu bol , daha iri ve lezzetli veya şekli değişmiş sebze ve meyveler bitkilerde görülen mutasyona örnektir.
• Mutasyonlar nesilden nesile aktarılarak çok uzun sürenin sonunda yeni türlerin oluşmasına neden olabilir. |
