Aynı tür tanecik içeren maddelere saf (arı) madde denir.
Saf maddeler element ve bileşik olmak üzere iki gruba ayrılır.
Element nedir?
1650 yıllarında Robert Boyle (Rabırt Boyl) elementi tanımlamıştır. “Kendinden daha basit maddeye dönüşmeyen ve aynı türdeki taneciklerden oluşan saf madde” olarak tanımlamıştır.
Element: Aynı tür atomlardan oluşan saf maddelerdir. Bakır elementinin içerisinde sadece bakır atomları bulunmaktadır.
Elementin özellikleri
1. Saf maddelerdir
2. İçerisinde tek cins atom bulunur.
3. Fiziksel ve kimyasal yollarla başka maddelere ayrılamaz.
4. Sembollerle gösterilir.
5. Belirli bir erime, kaynama, yoğunluk değerleri vardır.
6. Farklı elementlerin atomları da farklıdır.
7. Homojendir
Elementler ve Sembolleri
Her dilde element isimleri farklı isimlendirilmektedir. Element sembolleri ise bütün dünya da aynıdır. Bu sayede bilimsel iletişim kolaylaşır, bileşiklerin formülleri yazılıken kolaylık sağlar. Element sembolleri ise Latince element adlarının ilk harfi, ilk harf kullanılmış ise ilk iki harfi şeklinde kullanılır.
Türkçe`de Hidrojen elementi Latince de Hydro-genes dir. Ancak bütün dillerde Hidrojen elementinin sembolü “H”dir.
Ortaokulda bilinmesi gerekli sıralı ilk 18 Element
Atom Numarası Sembol Türkçe Adı
1 H Hidrojen
2 He Helyum
3 Li Lityum
4 Be Berilyum
5 B Bor
6 C Karbon
7 N Azot
8 O Oksijen
9 F Flor
10 Ne Neon
11 Na Sodyum
12 Mg Magnezyum
13 Al Alüminyum
14 Si Silisyum
15 P Fosfor
16 S Kükürt
17 Cl Klor
18 Ar Argon
Günlük yaşamda kullanılan elementler ve sembolleri
Adı Sembol
Krom Cr
Demir Fe
Kobalt Co
Nikel Ni
Bakır Cu
Çinko Zn
Kalay Sn
Gümüş Ag
İyot I
Altın Au
Cıva Hg
Kurşun Pb
Potasyum K
Kalsiyum Ca
Bileşik nedir?
Birden fazla elementin bir araya gelerek oluşturdukları yeni ve saf maddeye bileşik denir.
Bileşiklerin özellikleri
1. Saf maddedir.
2. Homojendir.
3. Formüllerle gösterilir.
4. Belirli bir erime ve kaynama noktası vardır.
5. Elementlerin belirli oranlarda birleşmesi ile oluşur.
6. Kimyasal yollarla elementlere ayrılabilir.
7. Kendini oluşturan elementlerin özelliklerini göstermezler.
8. Yeni fiziksel ve kimyasal özelliklere sahip olur.
9. En küçük yapı birimleri moleküllerdir.
10. Kimyasal tepkime (değişme) sonucu oluşur.
11. Özkütleleri (Yoğunlukları) sabittir.
12. En az iki farklı elementten oluşurlar.
13. Bileşik oluşurken yeni kimyasal bağlar oluşur.
14. Bileşikler iyonik yapıda ve ya molekül yapıda olabilir.
Bileşikler ve Formülleri
Bileşikler yazılırken formül ile gösterilir. Bileşiğin formülü de bütün dünya da aynı şekilde yazılır. Bileşik formülü yazılırken elementin adı ve sağ altına sayısı yazılır. Elementin sayısı bir ise sayı yazılmaz.
Örnek : H2O bileşiğinde iki hidrojen ve bir oksijen atomu vardır, CO2 bileşiğinde ise bir karbon iki oksijen atomu bulunur.
Molekül nedir?
İki ya da daha fazla atomun bir araya gelerek oluşturduğu atom kümelerine molekül denir. Moleküller aynı veya farklı cins atomlardan oluşabilir.
Oksijen molekülü iki tane oksijen atomundan oluşur. Karbondioksit molekülü iki oksijen ve bir karbon atomundan oluşur.
Not: Her molekülde belirli sayıda atom bulunur.
Su, oksijen, karbondioksit gibi atom sayısı fazla olmayan moleküller basit yapılı moleküllerdir. Şeker, protein, yağ ise atom sayısı fazla olduğu için karmaşık yapıdaki moleküllerdir.
Molekül yapılı bileşikler
Bileşikler, farklı cins element atomlarından oluşan moleküllerden oluşmuşsa böyle bileşiklere moleküler yapılı bileşikler denir.
• Bileşikler moleküllerden oluşmuştur.
• Bileşiklerdeki molekülleri oluşturan atomlar arasında kovalent bağ bulunur.
H2O, CO2 , NH3 , SO2 , HCl, şeker molekül yapılı bileşiklerdir.
Suda olduğu gibi bileşikler moleküllerden meydana geliyorsa bu tür bileşikler molekül yapılı bileşik olarak adlandırılır.
Molekül yapılı olmayan (İyonik yapılı) bileşikler
Bileşikler, moleküllerden oluşmayıp (atom kümesi), bileşiği oluşturan farklı cins element atomları bir yapı oluşturacak şekilde bir araya gelmişse böyle bileşiklere molekül yapılı olmayan bileşikler denir.
• Bu bileşiklerdeki iyonlar düzenli bir yapı oluştururlar.
• Bileşikler içinde iyonlar sonsuz sayıda arka arkaya dizilmiştir.
• Bileşiği oluşturan iyonlar arasında iyonik bağ bulunur.
Bu bileşiklerde moleküllerin bulunmadığını, iyonların düzenli bir yığın oluşturarak bileşiği meydana getirdiğini fark ederiz.
NaCl, CaO gibi bileşikler örnek verilebilir.
