Ses ve Özellikleri?

SES

SESİN ŞİDDETİ NEDİR?

Sesin kulak tarafından duyulan yüksekliğine sesin şiddeti denir,sesin şiddeti Kulağa gelen ses dalgalarının kuveti ile ilgilidir.
Hafif sesler kulağa az şiddette kuvetli sesler ise yüksek şiddette gelmektedir.
Şiddet birimi desibel`dir (dB). Desibel insan kulağının işitebildiği en küçük ses şiddetidir.
Fısıltı sesi 30 dB

Konuşma sesi 40-60 dB

Bağırma sesi 80-90 dB

Uçağın kalkışı 120-140 dB
Tüfek patlaması (yakın Mesafe) 130 dB

KULAK İÇİ ZARARLI SES ŞİDDETİ
Bir çalışma yerinde gün boyunca 80 desibelin altında bir gürültü olması insan kulağını işitme kaybına karşı riskli duruma sokar, ancak 80 desibelin üzerinde önemli işitme kayıplarını başlatır. Silah ateşlemelerini kapsayan saniye kadar kısa süreli fakat 140 desibel gibi bir şiddetteki ses kulakta ciddi hasar bırakır. Genellikle yüksek frekanslı, yani tiz sesler kulak için daha tehlikelidir.
Gürültülü bir ortamda konuşurken sesimizi duyurabilmek için bağırmak, kendi sesimizin bize dolgun ve boğuk gelmesi, ortamdan çıktıktan sonra kulakta çınlama, ses şiddetinin kulağa zarar verecek derecede

Sesin Yayılma Hızı:
1-Ortamın cinsine bağlıdır: Ses en hızlı katılarda, sonra sıvılarda, en yavaş da gazlarda yayılır.
2-Ortamın sıcaklığına bağlıdır: Sıcaklık arttıkça sesin yayılma hızı da artar. Sesin havadaki hızı, 0oC de V=331 m/s ve 20o C de V=344 m/s dır.
3-Ortamın yoğunluğu arttıkça, sesin yayılma hızı da artar.

SESİN ÖZELLİKLERİ
1-Sesin Şiddeti:
Ses kaynağına yapılan etkinin artması ile birlikte çıkardığı sesin şiddeti de artar.
Ses kaynağından uzaklaştıkça sesin şiddeti artar.
Sesin şiddeti debisel (dB) adı verilen birimle ölçülür.
30-60 dB arasındaki sesler normal şiddetteki seslerdir. Şiddeti 60 dB den fazla olan sesler rahatsız eder.
Ses dalgası molekülleri yayılma doğrultusunda titreşirler. Bu nedenle ses dalgaları boyuna dalgalardır.
2-Sesin Yüksekliği:
Ses kaynağının 1 sn deki titreşim sayısına sesin frekansı denir. Frekans, sesin yüksekliğinin ölçüsüdür.
tanıtan özelliğine ses tınısı denir.
 

Rezonans: Ses dalgaları sert engele çarparak ışıktaki gibi yansımaya uğrar.
Sesin yansıma özelliğinden yararlanarak deniz ve okyanusların derinliği ölçülebilmektedir.

Kaynağın frekansı büyükse ince (tiz), küçükse kalın (bas) ses çıkar.
Titreşen telin frekansı şunlara bağlısdır:
Telin boyu arttıkça frekans küçülür, ses kalınlaşır.
Tel kalınlaştıkça frekans küçülür, ses kalınlaşır.
Telin gerginliği arttıkça frekans büyür, ses inceleşir.
Telin cinsine bağlıdır.
Frekans, (titreşim/saniye) olarak belirtilir.
Sesin ortamda yayılma frekansı, kaynağın yayılma frekansına bağlıdır.
Kulağımız 20 s-1 ile 20000 s-1 frekanslı sesleri duyabilir.

3-Sesin Tını:
Her ses kaynağı kendine özgü ses çıkarır.
Yüksek şiddetteki ses iç kulaktaki işitme sinirlerine zarar verir. Sesin şiddeti ne kadar fazlaysa zarar verme ihtimali o kadar artar. Kulağa verdiği zarar sesin şiddeti kadar maruz kalma süresi ile de ilgilidir.      
Sesin Şiddeti Nasıl Ölçülür:

Sesin şiddet birimi desibel (db)`dir. Bir sesin şiddedini belirtirken birim olarak db kullanılır. İnsan kulağının duyabildiği en küçük ses 0 db olarak kabul edilir. Bu oran logaritmik olarak artar. Yani 20 db, 10 db`den 10 kat daha şiddetli, 40 db, 10 db`den 1000 kat daha şiddetlidir. İnsanın 0 ila 180 db arasındaki sesleri duyduğu kabul edilir. Bazı seslerin şiddeti şu şekilde belirtilebilir.
0db İnsanın duyabildiği en düşük ses şiddeti
60  db Normal konuşma veya daktilo sesi         

90  db Kamyon sesi veya çim biçme makinası sesi        

100 dbAsfalt delme makinesi        

115 db Konser veya barlarda yüksek sesli müzik        

140 db Jet uçağı sesi
Genel olarak 85 db üzerindeki sesin kulağa zararlı olacağı kabul edilir


SESİN OLUŞMASI
SESİN MEYDANA GELİŞİ, YAYILMASI ve HIZI

Sesin Meydana Gelişi Ses veren her madde veya cisim bir ses kaynağıdır. Ses kaynakları titreşerek ses meydana getirir. Titreşim, bir cismin ileri geri gidip gelme hareketidir. Ses veren her şey titreşir. Titreşen cisimler ses oluşturur. Ses veren cisimler esnektir. Esnek olan cisimler ses dalgaları meydana getirebilir ve ses dalgalarını iletebilir.

Sesin Yayılması ve Hızı Ses dalgaları titreşim kaynağından enerji taşırlar. Bu enerji, çeşitli ortamlar tarafından iletilir. Bu esnada ortam yer değiştirmez, hareket eden madde değil, hareket enerjisidir.Su yüzeyindeki dalgalar ile havada yayılan ses dalgaları farklıdır. Su dalgalarını gördüğümüz halde, ses dalgalarını göremeyiz. Ses dalgaları havada küresel olarak yayılır. Cisimlerin titreşmesi ile meydana gelen sesin kulağımıza kadar gelebilmesi için ses kaynağı ile kulağımız arasında katı-sıvı-gaz gibi esnek bir ortamın bulunması gerekir.

Sesin hızını değiştiren etkenler: 1. Ortam sıcaklığı ( Sıcaklık arttıkça sesin yayılma hızı artar) 2. Ortamın cinsi (Katı-sıvı-gazlarda değişik) Ses saniyede 340m hızla yayılır. (Ses, en yavaş gazlarda, sora sıvılarda, en hızlı katılarda yayılır.) Bir binanın önünde oluşan ses, arkada duyma olayı, yan binalardan yansımasıyla olmaktadır. Sesin yayılma özelliğinden yararlanılarak okyanusların derinliği ölçülebilir.

Yankı, ses dalgalarının bir engele çarpıp geri dönmesidir

SESİN ÖZELLİKLERİ VE REZONANS
Sesleri birbirinden ayırmak için; sesin: Şiddetini, Yüksekliğini (frekansını), Tınısını bilmek gerkir.

1. Sesin Şiddeti: Ses kaynağına uzaklık. Hafif sesi kuvvetli sesten ayıran özellik. 2. Sesin Yüksekliği (Frekansı): Ses kaynağının 1 saniyedeki titreşim sayısı frekanstır. Yani ince sesi kalın sesten ayıran özellik (erkek-kadın sesi). Frekansı büyük olan ses kaynağından kalın, frekansı küçük olan ses kaynağından ince ses verir.

Titreşen telin frekansı ile telin kaynağı ve cinsi arasındaki ilişki:

Sonuç: Kalınlıkları farklı, diğer özellikleri aynı olan telin verdiği seslerin frekansları farklıdır.(İnce telin [B] verdiği ses daha incedir, frekansı büyüktür.) Cinsleri farklı, diğer özellikleri aynı iki telin verdiği seslerin frekansı farklıdır. Titreşim bir telin verdiği seslerin frekansı telin yapıldığı maddenin cinsine bağlıdır.
Rezonans: Frekansları aynı olan ses kaynaklarından biri titreştiğinde, diğer ses kaynağının etkiyle titreşmesine rezonans denir


Gürültü ve Çevre Sağlığı Ses şiddeti birimi desibeldir (dB). İşitilebilen en hafif şiddetindeki ses 0 (sıfır) desibel olarak kabul edilir. Buna işitme eşiği denir. Normal konuşma sesi 30-60 dB arasındadır. İnsan kulağı, frekansı 20 titreşim/saniyeden küçük olan sesleri işitmez fakat bu seslerden olumsuz etkilenir. Sesaltı denilen bu titreşimlerin etkisinde uzun süre kalan insanlarda sağırlıklar görülmektedir.

SES YALITIMI Ses Yalıtımı ve Yalıtım Teknikleri Gürültüyü oluşturan ses olduğuna göre sesi geçirmeyen ve daha az geçiren maddelerin kullanılması gürültüyü önler.
Gürültü, şehirlerde daha çok rahatsız edicidir. Günümüzde ses yalıtımı sağlayan malzemeler üretilmektedir.

SES KAYDI
Ses Kaydeden Araçlar İlk ses kaydı "fonograf" denen bir araçla yapılmıştır. (Thomas Edison tarafından 1877`de icat edilmiştir) Zamanla bu alanda çeşitli araçlar geliştirilmiştir. Gramafon, teyp ve modern stüdyolardaki kayıt araçlarıdır. İlk ses kaydı fonografta sesler, mum silindirlere kayıt yapılıyordu. Dönen taş plaklara kaydedilir.
Sesin banda kaydedilmesiyle ses kaydı gelişti. Sesli bir filmde ses, filmin kenarına kaydedilir. Müzik kasetleri, sesin kaset içinde banda kaydedilmesiyle istediğimiz zaman, kaset çalarla tekrar sese dönüştürmemizi sağlar.

Teorik Bilgi:
Katı, sıvı ve gaz maddelerde ses yayılırken bir tanecik titreşirken çevresindeki taneciklerinde titremesine neden olur. Onlarda diğerlerini titreştirir ve enerjilerini birbirlerine aktarır. Fakat her etkileşmede enerjilerinin bir kısmı kaybolur yani başka bir enerji türüne dönüşür.     

SESİN ÖZELLİKLERİ
İşittiğimiz seslerin bazısı çok şiddetli veya hafif, bazıları ince veya kalındır. Seslerdeki bu farklar, ses kaynaklarındaki sesin oluşma sebebine bağlıdır. Buna “Sesin Özelliği” denir. Sesin özelliklerini üçe ayırmak mümkündür.
1.Sesin şiddeti
2.Sesin yüksekliği

Sesin Şiddeti: Sesin kuvvetli veya zayıf olmasını ayırt etmeyi sağlayan niteliktir. Titreşen cismin denge konumu ile yapmış olduğu uzaklığa GENLİK (salınım) denir. Titreşen cismin genliği arttıkça sesin şiddeti artar, genlik azaldıkça sesin şiddeti azalır. Bir davula tokmağı ile kuvvetlice vurulursa çıkan sesin şiddeti fazla, hafifçe vurulursa çıkan sesin şiddeti az olur.
Sesin şiddeti debisel (Db) ile ölçülür. İşitme eşiğindeki sesin şiddeti 0 Db`dir. 10        Db`lik artış şiddetin iki katına çıkması demektir.

Sesin Yüksekliği: sesin ince veya kalın olmasını ayırt etmeyi sağlayan özelliktir. Sesin yüksekliği, ses kaynağının titreşim hızına (frekansına) bağlıdır. FREKANS bir saniyedeki titreşim sayısıdır ve frekans arttıkça ses incelir,frekans azaldıkça ses kalınlaşır. Kulak 20 ile 2000 frekans aralığındaki sesleri duyabilir. 20 frekans altındaki sesleri duyamayız ve bu seslere enforsonik (ses altı) sesler denir. 20000 frekans üzerindeki sesleri de duyamayız. Bu seslere de ultrasonik (ses üstü) sesler denir.
Ayrıca sesi oluşturan bir cismin titreşim frekansı cismin boyuna, cinsine, kalınlığına ve gerginliğine bağlıdır. Kısa, ince ve gergin tel ince ses, kalın,,uzun, ve gevşek teller kalın ses çıkartır. 

Hazırlayan:BAYRAM TOSUN