a) Ağız :
Sindirim sisteminin ilk organıdır ve sindirimde görevli dil, dişler ve tükürük bezleri bulunur.
Dişler, besinleri çiğneme yoluyla parçalar, ezer ve mekanik sindirim yapar. Bütün besinlerin çiğneme yoluyla mekanik sindirimi burada başlar.
Tükürük bezlerinin salgıladığı tükürük sıvısı besinleri ıslatır, yumuşatır ve kayganlaştırır. Tükürük içindeki enzimler (pityalin) ile karbonhidratların kimyasal sindirimi başlar.
Dil, besinlerin çiğnenmesine, ağızda hareket etmesine ve yutulmasına yardım eder. Ağızda parçalanan, yumuşatılan (yutulmaya hazır hale gelen) besinler dil ile yutağa itilir.
b) Yutak :
Ağızdan sonra gelen boşluktur. Üst taraftan ağız ve burun boşluğuna, alt taraftan yemek borusuna ve gırtlağa açılır. Yutak, ağızda çiğnenen ve yumuşatılan besinleri yutkunma sayesinde yemek borusuna iletir.
Yutakta (mekanik veya kimyasal) sindirim olmaz.
Gırtlak :
Yutağın alt tarafında bulunan, soluk borusu ile yemek borusunu ayıran, kıkırdaktan yapılan yapıdır. Yemek yenirken yutkunma sırasında gırtlak soluk borusunu kapatıp yemek borusunu açarak besinlerin soluk borusuna gitmesini önler. Yemek yenirken konuşulursa besinler soluk borusuna kaçabilir. Bu nedenle yemek yerken konuşulmamalıdır.
c) Yemek Borusu :
Yutak ile mide arasında uzanan, soluk borusunun arkasında bulunan, düz kaslardan yapılmış olan organdır. Görevi, yutaktan gelen besinleri mideye iletmektir.
Yemek borusu sadece besinleri taşır. Yemek borusunda sindirim olayı gerçekleşmez. Yapısında bulunan düz kaslar kasılıp gevşeyerek besinleri mideye taşır. (Kusma sırasında yukarı doğru peristaltik hareket gerçekleşir.).
d) Mide :
Karın boşluğunun sol üst tarafında, yemek borusu ile on iki parmak bağırsağı arasında yer alan ve kese şeklinde olan sindirim sisteminin en geniş organıdır. Mide, üst taraftan mide ağzı ile yemek borusuna, alt taraftan mide kapısı ile on iki parmak bağırsağına bağlanır.
Mide düz kaslardan yapılmıştır ve kasılıp gevşeyebilir. Bu sayede yemek borusundan gelen bütün besinleri ezer, karıştırır, yoğurur ve çalkalar. Bu nedenle mide bütün besinlerin mekanik sindirimini yapabilir.
Midenin yapısında bulunan salgı bezleri mide öz suyu salgısını üretir. Mide öz suyu salgısında mukus, mide asiti (tuz asiti) gibi salgılar ile çeşitli enzimler bulunur. Bu sayede mide asidi ve enzimler ile besinlerin daha küçük parçalara ayrılmasını ve bulamaç haline gelmesini sağlar. Bu nedenle kimyasal sindirim yapabilir. Proteinlerin kimyasal sindirimi midede başlar.
Mide öz suyu içindeki mukus salgısı midenin iç yüzeyini örterek mide duvarını, mide asidine karşı korur.
f) İnce Bağırsak :
Bir taraftan mide kapısına, diğer taraftan kalın bağırsağa bağlı olan uzun ve kıvrımlı boru olup sindirim sisteminin en uzun organıdır. İnce bağırsak, besinlerin sindiriminin tamamlandığı ve sindirilen besinlerin kana geçtiği yerdir.
İnce bağırsağın mideden sonra gelen ilk bölümüne on iki parmak bağırsağı denir. On iki parmak bağırsağına karaciğer ve pankreas gibi sindirime yardımcı organlar bağlıdır. Karaciğer ve pankreas, salgıladığı sindirim enzimlerini on iki parmak bağırsağına verir.
İnce bağırsak, yağların kimyasal sindiriminin başladığı ve tamamlandığı yerdir. Ayrıca ağızda sindirilemeyen karbonhidratların ve midede sindirilemeyen proteinlerin sindirimi ince bağırsakta tamamlanır. Bu nedenle ince bağırsak, kimyasal sindirimin asıl yapıldığı yerdir.
Sindirilen besinler ince bağırsaktan kana geçer ve kan yoluyla hücreler taşınır. İnce bağırsakta besinlerin emilim yoluyla kana geçtiği yerlere villüs (tümür) denir.
g) Kalın Bağırsak :
İnce bağırsaktan anüse kadar uzanan kalın borudur. Kalın bağırsakta mekanik veya kimyasal sindirim olmaz, villüsler bulunmaz.
Kalın bağırsak; sindirilemeyip ince bağırsaktan kana geçemeyen besinlerin, sindirilip ince bağırsaktan kana geçemeyen besinlerin, sindirime uğramayan su, madensel tuzlar ve vitaminler ile sindirim atıklarının bir süre depolanmasını, sindirim atıklarındaki sindirime uğramayan su, madensel tuzlar ve vitaminlerin emilmesini ve kana verilmesini sağlar. Ayrıca geriye kalan atık maddelerin de sindirim sisteminin son bölümü olan anüse iletilmesini ve anüsten de dışkı yoluyla vücut dışına atılmasını sağlar. Kalın bağırsakta yaşayan bakteriler, bazı vitaminlerin (B ve K vitaminlerinin) üretilmesini sağlarlar.
İnce bağırsak ile kalın bağırsağın birleştiği yere kör bağırsak denir. Kör bağırsaktan çıkan uzantıya apandis denir.
ı) Anüs :
Kalın bağırsaktaki dışkının vücut dışına atıldığı yerdir ve sindirim sisteminin en son organıdır (bölümüdür).
|
