Canlıyı etkileyen, çevreden, iç organlardan veya kaslardan gelen iç ve dış değişmelere uyarı denir. Uyarıların sinir hücrelerinde oluşturduğu değişmelere uyartı veya impuls denir.
▪ Çevreden, iç organlardan veya kaslardan gelen uyarılar, duyu organlarında, iç organlarda veya kaslarda bulunan özelleşmiş duyu hücreleri (almaçlar) tarafından alınır.
▪ Duyu hücreleri aldıkları uyarıları uyartıya dönüştürerek merkezi sinir sistemine iletmek üzere mesaj oluşturur.
▪ Uyartı mesajı nöronların dendritlerine aktarılarak nöronun hücre gövdesine iletilir.
▪ Uyartılar hücre gövdesinden aksonlara geçerek akson boyunca elektriksel ve kimyasal değişikler sayesinde taşınarak akson ucuna iletilir. Akson ucundaki uyartılar akson ucundan salgılanan sinir hormonları sayesinde sinaps bölgesinde diğer nöronun dendritine geçer. Uyartılar bu şekilde bir nörondan diğerine aktarılarak sinirler sayesinde merkezi sinir sistemine taşınır.
▪ Merkezi sinir sistemine gelen uyartılar burada değerlendirilerek cevap oluşturulur.
▪ Merkezi sinir sistemi tarafından oluşturulan cevap aynı yolla ilgili organa iletilerek gelen uyarıya tepki verilir.
ÖRNEKLER :
1- Bir futbolcunun topa vurması hareketinin gerçekleşmesi :
▪ Futbolcunun gelen topa vurması beyin tarafından kontrol edilen harekettir.
▪ Mesaj; yaklaşan topun görüntüsüdür ve gözdeki duyu almaçları “top yaklaşıyor” mesajını sinir hücrelerine elektriksel sinyaller halinde aktarır.
▪ Beyin mesajı yorumlar ve “topa vur” mesajını sinir hücreleri ile bacak kaslarına gönderir.
▪ Duyu almacı ile başlayıp kasta biten mesaj iletimi saniyenin yaklaşık onda üçü kadar bir zaman alır.
2- Ellerin kaşınması olayının gerçekleşmesi;
▪ Mesaj, deri üzerindeki basınçtır.
▪ Derideki özel hücreler “kaşın” mesajını sinirler aracılığı ile beyne taşır.
▪ Beyin gelen uyartı mesajına cevap oluşturur ve sinirler bu cevabı eldeki kaslara taşır.
▪ Kaslar, gelen cevaba göre kasılıp gevşeyerek kaşınır.
3- Elinde sıcak bir çay bardağı tutan kişinin bardağın sıcaklığını hissetmesi ve tepki vermesi olayının gerçekleşmesi:
▪ Uyarılar duyu organlarında bulunan özel hücrelerle (almaç) alınır. Sıcak çay bardağının yaptığı etki, uyarıdır.
▪ Uyarı, sinirler ile merkezi sinir sistemine uyartı mesajı şeklinde taşınır.
▪ Uyarıya karşı beyinde bir cevap oluşur.
▪ Beyinden gelen cevap, kaslara ya da ilgili organa iletilerek tepki oluşur. Bu tepki ile bardağı bırakılır ve elin soğutulması için sallanır.
