Bir hareketlinin hızı zamanla değişmiyorsa böyle harekete durağan (sabit) hızlı hareket ya da düzgün doğrusal hareket adı verilir.
Hareketli bir cisim için yer değiştirme ve yol kavramları günlük yaşantıda zaman zaman aynı anlamda kullanılır. Ancak, iki kavram birbirinden ayrıdır. Örneğin; bulunduğu konumdan 20 metre uzaklaşıp, yine aynı konuma gelen hareketlinin yer değiştirmesi sıfırdır. Hareketlinin aldığı yol ise
20 + 20 = 40 metredir.
Bir cismin hareketi sırasında izlediği yola yörünge denir. Hareketlinin yörüngesi doğrusal, dairesel, elips veya eğri biçimde olabilir.
Hareketli bir varlığın birim zamanda aldığı yola “SÜRAT” denir.
Bir hareketlinin süratini hesaplayabilmemiz için;
• Hareketlinin aldığı yolu ve
• Bu yolu alması için geçen zamanı bilmemiz gerekir. SÜRAT “v” ile gösterilir. Skaler bir büyüklüktür.
Sl birimine göre;
yer değiştirmenin birimi metre, zaman birimi saniye alınırsa SÜRAT birimi metre/saniye olur.
Yer değiştirme km, zaman h olursa, SÜRAT birimi km / h olur.
Sürat ve hız arasındaki fark , sürat kavramında yön ve doğrultu kullanılmaz . Yön ve doğrultu kullanılırsa hız ifade edilmiş olur.
arabalardaki hız göstergesi assında hız göstergesi değil dir. Sürat göstergesidir
Arabalardaki hızı gösterdiğini düşündüğümüz gösterge aslında hız göstergesi değil, sürat göstergesidir.
Yukarıdaki animasyonda dikkat edeceğiniz nokta her saniyede aracın 5 m gitmesidir. Buradan şu genelleme çıkar 1 sn de 5 m giderse 4 sn de 5x4=20 m gider 10 sn de ise 10x5=50m gider diyebiliriz çünkü SÜRAT sabit , dolayısı ile aynı zaman da alınan yollarda eşit çıkar.
0. sn de 0. metrede olan cismin konum zaman grafiği verilmiştir.
Sürat-Zaman Grafiği
Yukarıdaki grafik hızları farklı iki aracın SÜRAT-ZAMAN grafiğini gösteriyor. Araçların hızlarının sabit olduğunu grafiklerin yatay çıkmasından anlayabiliriz. Mavi araç t = 0 s anında yaklaşık 4,5 m/s hız ile, kırmızı araç ise t = 4 s anında yaklaşık 20 m/s hız ile hareket ediyor.
Yol-Zaman Grafiği
Yukarıdaki animasyon sabit hızla ilerleyen iki aracın KONUM-ZAMAN grafiğini veriyor. Mavi aracın t = 0 anındaki konumu 20, kırmızı aracın t = 4 anındaki konumu 0 dır.
Dikkat:
*Aynı hızda giden A ve B iki cismi A 1sn önce yola çıkmış olsa B ile aralarında hep aynı mesafe olur. A B den daha hızlı gitmez aynı hızdadırlar.
*Cisimler hareketlerinden dolayı hareket enerjisine sahip olurlar . Hareket etmeyen cisimlerin yani hızı 0 m/sn olan cisimlerin hareket enerjileri de 0 dır.
