VİRÜSLER ve BAKTERİLER AŞI ve SERUM
VİRÜSLER
Bakterilerden daha küçük, çoğalmak için başka bir hücreye girmek zorunda olan varlıklara verilen ad. Ancak elektron mikroskobuyla görülebilirler. Bilim dünyasında canlı olup olmadıkları hâlâ tartışılmaktadır. Çünkü kendi başlarına bir metabolizmaya sahip değillerdir; yani enerji harcamazlar ve üretmezler. Konakladıkları hücrenin dışında kristal hâlde bulunurlar. Bu hâlde yüzyıllarca kalabilirler. Ancak canlı bir hücreye girdiklerinde kendi kalıtsal malzemelerini o hücreye kopyalatırlar. Bu işlemler için hücrenin organellerini kullanırlar. Böylece çoğalırlar ve hücreden çıkarlar. Genellikle hücreyi parçalayarak dışarı çıkarlar.
VİRÜS ÇEŞİTLERİ
Çok çeşitlidirler. Bazıları kalıtsal malzeme olarak DNA, bazıları da RNA taşır. Bazılarının dış kapsülleri vardır, bazılarında yoktur. Bu şekilde sınıflandırılmaları yapılır.
Bazıları bilimsel çalışmalarda kullanılır. Örnek olarak; ışık çıkaran bir böceğin geni ayrılarak virüse bağlanır. Bu virüs domatese verilerek bu gen domatesin kalıtsal malzemesine bağlanır. Bu şekilde ışıklı domatesler elde edilmiş olur.
VİRÜS HASTALIKLARI
Virüsler çok değişik hastalıklara yol açarlar. Bunlardan bazıları AIDS, grip, sarılık ve uçuktur. Bulaşma yolları kan, tükürük ve beden sıvıları olabilir. Hapşırarak ya da öksürerek havaya saçılma yoluyla da olabilir. Fakat her virüs için bulaşma yolu farklıdır. Örnek olarak; AIDS virüsü yalnızca kan yoluyla bulaşırken grip virüsleri öksürme ve hapşırmayla da bulaşabilir.
1-) AIDS
2-) GRİP
3-) SARILIK
4-) UÇUK
1-) AIDS
Kazanılmış Bağışıklık Yetersizliği Sendromu adlı öldürücü hastalığın kısa adı. İnsanlarda hastalıklara karşı koruma sağlayan bağışıklık sisteminin, bir grup virüs (HIV) tarafından işlevsiz hâle getirilmesi sonucunda ortaya çıkar. Bu hastalığa yakalanan insanlarda ömür beklentisi ortalama 8 yıldır. Sağlıklı bedenlerde önemsiz sayılabilecek hastalıklar, bağışıklık sisteminin işlevsiz olması yüzünden AIDS hastalarını ölüme sürükler. Hastalığa karşı bir aşı, ilâç ya da herhangi bir kesin tedavi yöntemi hâlâ geliştirilememiştir. AIDS, kan ve cinsel birleşme yoluyla bulaşır.
2-) GRİP
Gribe yakalanmış kişiler sıcak bir odada yatarak dinlenmelidir. Bol bol sıvı alınmalı, özellikle şeker içeren limonata, portakal suyu gibi içecekler tercih edilmelidir.
3-) SARILIK
Diğer virüs enfeksiyonlarında olduğu gibi, bu hastalığın da kendi kendine geçmesi beklenir. Bu süre içinde hasta dinlenmeli ve bol bol sıvı almalıdır. Beslenmeye dikkat edilmelidir.
4-) UÇUK
Dudakta veya burun kenarında hafifçe şişmiş, kırmızı ve ağrılı bir leke şeklinde beliren bir hastalıktır. Nedeni, tükürükte bulunan bir çeşit virüstür. Daha ziyade ateşli hastalıklar ve soğuk algınlığı sırasında görülür. Tıp dilinde herpes simplex denir. Dudak veya burun kenarında meydana gelen kırmızı lekeler, bir süre sonra su toplar, küçük kabarcıkar meydana gelir. Birkaç gün sonra da sararırlar ve kabuk bağlarlar.
BAKTERİLER
Bir hücreli ve hücre çekirdeği olmayan prokaryot canlılara verilen ad. Yalnızca mikroskopla görülebilirler. Hayvan ya da bitki olarak sınıflandırılamazlar. Bölünerek çoğalırlar. Genellikle bitki ve hayvanlar üzerinde parazit olarak yaşarlar. Dünyadaki atık maddelerin ortadan kaldırılmasına, madde döngüsünün gerçekleşmesine ve kullandığımız birçok ürünün (mayalama) oluşumuna neden olmalarının yanında, birçoğu da önemli hastalıkların nedenini oluşturur. Çok hızlı ürerler. Bakteriler olmaksızın, dünyadaki artık maddeleri ve çöpleri ortadan kaldırmak ve sağlıklı bir dünya oluşturmak olanaksızdır. Hastalık yapan bakterilere de halk arasında mikrop denir.
ZARARLI BAKTERİLER
Bakterilerin en fazla tanınanları kuşkusuz hastalık etkeni olanlardır. Bakterilerin hastalıklara neden olabileceği düşüncesi 19. yüzyılın sonlarında oluşmuştur. İlk başlarda önemsenmeyen bu düşünce daha sonraları yapılan araştırmalarla önem kazanmıştır. Tifüs, verem, tifo gibi hastalıklara bakterilerin neden olduğu anlaşılmıştır. Bakteriler, çeşitli şekillerde hastalık belirtilerine neden olabilirler. Bazı durumlarda aşırı derecede sayıları artan bakteriler konak dokusunda mekanik bir baskı oluştururlar. Bakteriler bazı durumlarda da, doku ve hücreleri aktif olarak tahrip ederler. Bazı bakterilerinde toksin adı verilen zehirler oluştururlar.
ÇÜRÜKÇÜL BAKTERİLER
Ölmüş canlı varlıklarla ya da organik maddelerle beslenen bakterilerdir. Bu maddeler, diğer bakteriler tarafından parçalanmış olan organik maddeler, başka hayvanların bağırsak içeriği, salgı maddeleri, değişik vücut sıvıları vb. olabilir.
BAKTERİ HASTALIKLARI
1-) TİFÜS
2-) VEREM
3-) TİFO
1-) TİFÜS
Anî başlayan baş ağrısı, titreme, ateş, yaygın ağrılar ve deride döküntüyle ortaya çıkan enfeksiyon hastalıklarının ortak adı. Hastalığın bitle bulaşan epidemik tifüs, pireyle bulaşan fare tifüsü ve keneyle bulaşan çalılık tifüsü gibi türleri vardır.
2-) VEREM
Veremden korunmada temel ilke, yaşam ortamı ve beslenme koşullarının düzeltilmesi, enfeksiyonu taşıyan hastaların erken dönemde belirlenip, uygun biçimde tedavi edilmeleridir. BCG aşısı olarak bilinen verem aşısı zayıflatılmış verem basili içerir. Bu aşı hastalığa karşı bağışıklık sağlar. Tedavinin temelinde genel bakım, iyi beslenme ve bol bol dinlenme vardır.
Verem hastalığına karşı mücadele etmek, toplumu bu konuda bilinçlendirmek için her yıl, yılbaşını takip eden ilk pazartesi günüyle başlayan hafta Veremle Savaş Haftası olarak ele alınır. Hafta boyunca gazeteler, televizyonlar konuyla ilgili bilgilendirici yayınlar yapar. Okullar ve sağlık kuruluşları veremle ilgili etkinlikler düzenler.
3-) TİFO
Hastalığın önlenmesinde kanalizasyon sularının arıtılması ve kullanım sularının klorlanması önde gelir. 20. yüzyılın ilk yarılarında ölü tifo mikrobu kullanılarak hazırlanan aşı özellikle orduda ve çeşitli kuruluşlarda kullanılmış ve hastalığın ortaya çıkma sıklığının düşürülmesine katkıda bulunmuştur. Tedavide 1948`den sonra antibiyotiklerin kullanılmasıyla tifo hastalığında azalma görülmüştür.
AŞI ve SERUM
AŞI
Sağlıklı insana hastalığın zayıflatılmış ve ya toksini verilerek kanda antikor oluşturulmasının sağlanmasına denir. Koruyucudur. Laboratuarlarda üretilir. Ömür boyu bağışıklık sağlar. Tedavi edici olmaktan çok önleyici özelliği olan aşı, vücuda verildiğinde kanda antikor üretilmesini sağlar. Hastalık mikrobu vücuda verildiğinde ise zaten hazırda bulunan antikorlar savunmaya geçerek mikrobu etkisiz hâle getirir.
SERUM
Serum, mikroplar vücuda girdikten sonra verilir. Serumda bol miktarda başka canlıya ait hazır antikor vardır.
Vücudun savunma sistemini oluşturan karaciğer, lenf bezleri ve akyuvarlar görev almazsa hastalıklara karşı direnci azalacağından organizma yenik düşerek ölüm meydana gelebilir. Hayvan kanından üretilir. Bağışıklık süresi kısadır.
|
