Çevremizdeki birçok canlı ve cansız varlık ses çıkarır. Bu sayede çevremizde meydana gelen olayları anlarız. Diğer insanları anlamamıza ve iletişim kurmamıza yardım eder. Balarısı vızıldar, Aslan kükrer, kuş cıvıldar, uçağın jet motoru homurdar. Ses çıkaran varlıklara ses kaynağı deriz. Sesin oluşması için ses kaynağının titreşmesi gereklidir. Balarısının vızıldaması için kanatlarını titreştirmesi, aslanın kükremesi için aslanın ses tellerini titreştirmesi gereklidir. Ses kaynağından çıkan ses kulağımıza gelir. Sinirler aracılığı ile beynimize gidip değerlendirilir. Vereceğimiz tepki belirlenir. Bazı sesler zayıf bazı sesler ise kuvvetli olarak nitelendirilir. Sesin kuvvetli veya zayıf olmasını sesin şiddeti ile belirtiriz.
Siz konuşurken bir ses kaynağısınız.
Peki sesi çıkarmak için titreşen organınız nerededir?
…………………………………………………
Etkinlik; Cisimleri titreştiriyorum
Neler Gerekiyor?
*Diyapozom
Nasıl Bir Yol izleyelim?
Diyapozam
Bir diyapozama tokmağa vurarak titreştiriniz. Sonrasında eliniz ile diyapozamı tutarak titreşimi hissediniz.
Diyapozomdaki titreşimi hissettiniz mi?
…………………………………………………
Siz tutunca titreşim azalıp bittimi?
…………………………………………………
Titreşim durunca ses çıkmaya devam etimi?
…………………………………………………
Etkinlik; Patlangaç ile ses kaynağı yapıyorum
Neler Gerekiyor?
*A4 boyutunda beyaz bir kağıt.
Nasıl Bir Yol izleyelim?
*A4 boyutunda kâğıtla sırası ile şekillerdeki yolu izleyerek bir patlangacımızı yapalım.
*patlangacımızı şekildeki gibi tutarak hızla savurup şaklatalım.
Etkinlik; Sesin şiddetini öğreniyorum
Neler Gerekiyor?
*Ayakkabı kutusu
*Lastik
*Makas
*İki adet kurşun kalem
Nasıl Bir Yol izleyelim?
Bir ayakkabı kutusunun orta bölümünü makas ile kesin.
İki kalemi kenarlarına koyup, lastiği şekildeki gibi geçirin.
Lastiği önce ilk durumuna göre bir santim geriniz.
Çıkan sesi dinleyiniz.
Sonrasında lastiği iki santim geriniz ve bırakınız.
Birinci ve ikinci durumda çıkan seslerin şiddetlerinin büyüklük sıralaması nasıl olur?
………………………………………………….
Birinci ve ikinci durumda çıkan seslerin hangisi uzaktan daha iyi duyulur?
………………………………………………….
Lastiği iki santim gerince oluşan sesin şiddeti artmıştır. Bu sayede uzaktan iyi duyulur. Ses çıkartmalarına rağmen varlıklar farklı şiddette ses üretebilirler.
Etkinlik; Sesin şiddetini öğreniyorum
Neler Gerekiyor?
*Tahta veya plastik cetvel
Nasıl Bir Yol izleyelim?
Şekildeki cetveli bir ucunu masaya bastırarak sabitleyiniz.
Diğer eliniz ile cetveli titreştirip oluşan sesi dinleyiniz.
Duyduğunuz sesin şiddetini arttırmak için nasıl bir yol izleyebiliriz?
………………………………………………………….
 
Aslan sinek
Aslan ve sinek ses çıkarır. Fakat aslanın sesi daha şiddetlidir. Uzaktan daha iyi duyulur. Ses şiddeti az olan sinek vızıltısı uzaktan duyulmaz.
Sizce aşağıdaki dozer ve motosikletten hangisi daha şiddetli ses üretir?
……………………………………………….
 
Motosiklet Dozer
Sesin şiddetini nasıl yükseltebiliriz?
Televizyonun sesini açınca şiddeti artar.
Evimizde bulunan televizyonun sesini kumandadan açınca sesin şiddetini de arttırmış oluruz. Bu sayede sesi daha uzaktan daha iyi duyabiliriz.
Davula daha hızlı vurmak şiddetini arttırır.
Bir davulun çıkardığı sesin şiddetini arttırmak isterseniz daha kuvvetli vurmanız gerekir.
Çevremizdeki tüm sesleri duyabiliyor muyuz?
Yarasa, Köpek, Yunus balıkları gibi canlılar bizim duyamadığımız sesleri duyarlar. Bu özellik onların bulundukları ortamda yaşama şanslarını arttırır. Bazen yanımızda sakince oturan köpek huysuzlanıp etrafı gözler. Beklide bizim duymadığımız bir ses duymuş olabilir.
Köpekler bizim duyamadığımız sesleri duyabilir.
Bilgi dağarcığı
Köpek düdükleri
Köpekler bizim duyamadığımız sesleri duyabilirler. Köpek düdüklerinin çıkardığı sesleri biz duyamadığımız için bir anlamı yoktur. Bu düdük ile eğitilen köpekler için bu sesler zamanla anlam taşır. Polis ve asker köpeklerinin uzaktan kontrolü içinde kullanılır. Bu sesi duyan eğitimli köpek aldığı eğitime göre oturabilir, durabilir, gelebilir. Bu konuda bir eğitim almamış köpeklerin ise sadece dikkatini çekip kulak kabartmalarına neden olur..
Bilgi dağarcığı
Yarasa
Yarasalar
Yarasalar geceleri aktif olan ve beslenen canlılardır. Gözleri iyi gelişmemiştir. Bu yüzden iyi göremezler. Bizim çoğunlukla duyamadığımız bir ses çıkarırlar. Bu ses, önlerindeki cisim veya besinlere çarpıp geri döner. Geri dönen bu sesleri duyarak yönlerini belirleyip uçarlar.
Sesin şiddeti artarsa dahamı iyi duyulur?
Ses kaynaklarının şiddetini arttırabiliriz.
Günlük hayatımızda bazen sesin şiddetini arttırtmamız gerekir. Örneğin bir konser alanında sanatçının söylediği müziği herkesin duyması gereklidir. Bunun için sesinin şiddetini arttırmak gerekir. Hopoller denilen aletler sesin şiddetini arttırırlar. Bu sayede tüm dinleyiciler sesi duyar.
Hoparlörlere yakın ve uzak olan dinleyiciler sesi aynı şiddette mi duyar?
……………………………
Su dalgasının yayılımı
Ses aynı su dalgası gibi her yöne dalgalar halinde yayılır. Ses sesi yansıtacak bir yüzey bulamaz ise daha geniş alanlara yayıldığı için şiddeti giderek azalır. Zor duyulmaya başlar. Yanımızda oturan arkadaşımız ile sessizce konuşmak yeterli iken uzaktaki bir arkadaşımıza sesimizin şiddetini arttırarak seslenmemiz gerekir.
Etkinlik; Sesimin şiddetini nasıl arttırabilirim?
Neler Gerekiyor?
*A4 boyutunda bir karton
*Makas
*Bant
Nasıl Bir Yol izleyelim?
Kartonumuzu şekildeki gibi huni yapıp uygun şekilde kesip bantlayalım.
Belli bir mesafedeki arkadaşımıza önce megafonsuz sonra megafonlu olarak merhaba diye seslenelim.
Hangi durumda sesimizi daha şiddetli duyduğunu not almasını isteyelim.
Aynı gözlemi bizimde yapmamız için bu sefer onun megafonla seslenmesini isteyip ses şiddeti konusundaki değerlendirmemizi yapalım.
Hangi durumda daha şiddetli ses duydunuz?
………………………………………………
Bunun nedeni ne olabilir?
……………………………………………….
Etkinlik; Ses şiddetini azaltacak kulaklık yapıyorum
Neler Gerekiyor?
* İki adet karton veya plastik bardak
*İki adet çorap
Nasıl Bir Yol izleyelim?
İki adet çorabı karton bardağın içine koyalım.
Bardakları, kulağımızı kapatacak şekilde dayalım.
Etraftaki seslerin şiddetinin azalıp azaltmadığı konusunda ne söyleyebilirsin?
…………………………………………………………………….
Hazırlayan: Fatih Akyüz
|
