|
Bir iletken telin içerisinden elektrik akımı geçirilirse iletken telin etrafında magnetik alan oluşur. İletken telin etrafında oluşan magnetik alanın şiddetini gösteren magnetik alan kuvvet çizgileri kapalı daireler şeklindedir. İçinden akım geçen iletken telin etrafında magnetik alan oluşturmasına elektromagnetizma denir.
• İletken telin etrafında magnetik alanın oluşmasının nedeni, iletken teldeki elektrik yüklerinin (yani elektronları) (aynı yönde) hareket etmesidir.
• İletken telin etrafında oluşan magnetik alanın şiddeti, iletken telden geçen akım şiddeti ile doğru orantılıdır. (Yüksek gerilim hatlarının etrafında oluşturduğu şiddetli magnetik alan nedeniyle bu hatlara yaklaşan helikopterler düşebilirler).
• İletkenden geçen elektrik akımının yönü değişirse (üretecin kutupları değişirse) magnetik alanın yönü de değişir.
• İletken telin etrafında oluşturduğu magnetik alanın yönü SAĞ EL KURALINA göre bulunur. Sağ el kuralına göre;
– Sağ elin baş parmağı iletkenden geçen akım yönün gösterir.
– Sağ elin dört parmağının kapanma yönü magnetik alanın yönünü gösterir.
• İletken tel kartondan geçirilip, karton üzerine demir tozları serpilirse karton üzerinde iletken telin etrafında kapalı daireler şeklinde magnetik alan kuvvet çizgileri oluşu (gözlenir).
• İletken telin yakınına pusula konursa, pusula magnetik alan yönünde sapar.
NOT : 1- İçinden akım geçen iletken telin etrafında magnetik alan oluşturduğu 1820`de Hanse
Örsted tarafından bulunmuştur.
2- İçinden akım geçen iletken telin etrafında oluşturduğu magnetik alanın yönü Frasız bilim adamı Andre Maric Ampere tarafından bulunmuştur.
11- Elektro Magnetik (Manyetik) Kuvvet (EMK) :
Bir mıknatısın magnetik alanı içerisinde bulunan iletken telden elektrik akımı geçirildiğinde iletken tele etki eden kuvvete elektro magnetik (manyetik) kuvvet denir. Elektro magnetik kuvvetin oluşmasının nedeni, mıknatısın magnetik alanı ile içinden akım geçen iletken telin etrafında oluşturduğu magnetik alanın birbirlerini etkilemesidir. (Magnetik alan, elektrik akımını etkilemiştir). Elektrik motorları ve jeneratörler elektro magnetik kuvvetin oluşması prensibine göre çalışırlar.
a) Elektro Magnetik Kuvvetin Büyüklüğünün Bağlı Olduğu Faktörler :
Elektro magnetik kuvvetin büyüklüğü;
• Mıknatısın şiddetine yani magnetik alanın şiddetine yani magnetik alan kuvvet çizgilerinin sayısına bağlıdır ve doğru orantılıdır.
• İletken telden geçen akım şiddetine bağlıdır ve doğru orantılıdır.
• İletken telin (magnetik alan içinde kalan) uzunluğuna bağlıdır ve doğru orantılıdır.
• İletken telin magnetik alandaki durumuna (konumuna = aralarındaki açıya) bağlıdır. İletken tel ve magnetik alan birbirlerine dikse elektro magnetik kuvvet en büyük değeri alır. İletken tel ve magnetik alan birbirlerine paralelse elektro magnetik kuvvet sıfır olur.
b) Elektro Magnetik Kuvvetin Yönünün Bağlı Olduğu Faktörler :
Elektro magnetik kuvvetin yönü, mıknatısın veya iletkenden geçen akımın yönüne bağlı olarak değişir.
• İletken telden geçen akımın yönü değişirse elektro magnetik kuvvetin yönü değişir.
• Magnetik alanın yönü yani mıknatısın kutupları değişirse elektro magnetik kuvvetin yönü değişir.
• İletken telden geçen akımın yönü ve magnetik alanın yönü yani mıknatısın kutupları birlikte değişirse elektro magnetik kuvvetin yönü değişmez.
c) Elektro Magnetik Kuvvetin Yönünün Bulunması :
Elektro magnetik kuvvetin yönü SAĞ EL KURALINA göre bulunur.
1. Sağ el kuralında;
– Sağ elin baş parmağı (iletkenden geçen) akım yönünü gösterir.
– Sağ elin işaret parmağı magnetik alanın (yani magnetik alan kuvvet çizgilerinin) yönünü gösterir.
– Sağ elin orta parmağı elektro magnetik kuvvetin yönünü gösterir.
2. Sağ el kuralında;
– Sağ elin dört parmağı (iletkenden geçen) akım yönünü gösterir.
– Sağ elin avuç içi magnetik alanın (yani magnetik alan kuvvet çizgilerinin) yönünü gösterir.
– Sağ elin baş parmağı elektro magnetik kuvvetin yönünü gösterir.
Hazırlayan: Murat ÜSTÜNDAĞ
Kayseri Mithatpaşa İlköğretim Okulu Fen ve Teknoloji Öğretmeni |
|
Bu konu 57103 kez okundu |
|
Bu konuyu Site Admini Ekledi |
