ISI SICAKLIK
Isı ve sıcaklık günlük hayatta birbirinin yerine kullanılan kelimeler olmasına rağmen aynı şeyi ifade etmezler.
** Sıcaklık; bir maddenin ortalama hareket enerjisinin bir göstergesidir. Nitekim sıcaklığı göstermek için termometreler kullanırız.Birimi Celcius ya da Santigrattır.
** Isı; ise bir maddenin sahip olduğu toplam enerjidir.Isı birimleri Joule ve Kaloridir.
Isı enerjisi aktarılabilen bir enerjidir. Yani bir maddeden başka bir maddeye ısı geçişi olabilir.Yalnız burada şuna dikkat etmeliyiz. Isı; ısısı çok olan maddeden az olan maddeye doğru akmaz. Isı sıcaklığı yüksek olan maddeden az olan maddeye doğru akar.
Sıcaklık hareketlenme olduğu için sıcak maddenin tanecikleri daha da hareketlidir. Bu nedenle soğuk madde ile sıcak madde yan yana geldiğinde sıcak maddenin tanecikleri bu hareket enerjilerinin bir kısmını soğuk maddeye aktarırlar.
Bir maddenin sahip olduğu ısı ölçülemese de tahmin edilebilir. Bir maddenin sahip olduğu ısı enerjisi şunlara bağlıdır;
Isının tanımını hatırlayalım;
Tanımdan da anlayacağımız üzere ısı;
Maddenin kütlesi, cinsi ve sıcaklığına bağlıdır.
ISI = KÜTLE x sıcaklık x özısı
ÖZISI: Bir maddenin 1 gramının sıcaklığını 1 C arttırmak için o maddeye verilmesi gereken ısı miktarına denir. Her madde için özısı değerleri farklıdır.Özısı küçük “c” harfi ile gösterilir.
Özısı birimi; Joule/g C veya Kalori/g C
Bazı maddelerin özısı değerleri yukarıda verilmiştir. Özısısı büyük olan madde demek; 1 gramının sıcaklığını 1 C arttırmak için daha çok ısı vermek demektir.
NOT 1: Özısı maddenin sıcaklığının artırmak için bir engel teşkil eder.
NOT 2: Özısısı küçük olan maddeler çabuk ısınır, çabuk soğurlar. Özısısı büyük olan maddeler zor ısınır, zor soğurlar.
ISI DENEYLERİ
1-Aynı cins maddelerden farklı kütleler alıp, aynı sıcaklığa getirmek için özdeş ısıtıcılarla ısıtıyoruz. Hangi maddeye daha çok ısı vermeliyiz.
SONUÇ:............................................................................
2-Aynı cins maddelerden farklı kütleler alıp, özdeş ısıtıcılarla eşit süre ısıttığımızda hangi maddenin sıcaklığı aha çok artar.
SONUÇ:............................................................................
3-Farklı cins(“özısıları aşağıda verilmiş” ama eşit kütleli maddeleri eşit süre ısıttığımızda hangi maddenin sıcaklığı daha fazla artar.
SONUÇ:............................................................................
4-Farklı cins ”özısıları aşağıda verilmiş” ama eşit kütleli maddeleri aynı sıcaklığa getirmek için hangisine daha fazla ısı verilmelidir.
SONUÇ:............................................................................
SORU1: Aşağıdaki şekilden ne anlıyorsunuz?
SORU2:
SORU3:
SORU4:
TERMOMETRELER NASIL ÇALIŞIR?
Termometrelerin çoğu cıvalı yapılmıştır tabi ki de metal termometreler de vardır. Civa özısı küçük olan bir sıvıdır. Bundan dolayı çabucak ısınır ve sıcaklığı hızla yükselir. Yani sıcaklık hareketlenme demek olduğundan tanecikleri hızla hareketlenir. Hareketlenen tanecikler birbirinden uzaklaşmaya başlarlar ki , biz buna genleşme diyoruz. Bu şekilde değerler gösterir. Bizlerde sudan yapılmış bir termometre yapabiliriz.
ISI ALIŞ-VERİŞİ VE HAL DEĞİŞİMİ
 
Katı maddelerin taneciklerinin birbirine yakın olmasının sebebi aralarında kuvvetli bağların olmasıdır. Bu bağlar sıvı hale geçildiğinde zayıflar. Gaz halindeki maddelerin tanecikleri arasında bağlar yok denecek kadar azdır. Bu yüzden katı tanecikleri sadece titreşim hareketi yaparken gaz tanecikleri özgür şekilde hareket edebilirler.
1-Maddenin erirken ve buharlaşırken ısı almasının sebebi ne olabilir?
2-Ya da tam tersine maddenin yoğuşurken ve donarken çevreye ısı vermesinin sebebi nedir?
3-Kar yağarken havanın ılık, karlar erirken havanın soğuk olmasının nedeni nedir?
4-Sebze ve meyve saklanan depolara sebzeler arasına kova kova sular konur. Bunun sebebi ne olabilir?
Madde; erirken ve buharlaşırken tanecikler arasında bağlar kopar bu nedenle maddeleri eritmek ve buharlaştırmak için maddelere ısı verilmesi gerekir.
Yani maddeler erirken ve buharlaşırken ısı alırlar.
Madde; donarken ve yoğuşurken tanecikler arasında tekrar bağlar oluşur. Bu nedenle maddeleri dondurmak ve yoğuşturmak için maddelerden ısı alınması gerekir
Yani maddeler donarken ve yoğuşurken ısı verirler.
Erime sıcaklığındaki bir maddenin 1 gramını eritmek için verilmesi gereken ısıya erime ısısı denir. LE
Donma sıcaklığındaki bir maddenin 1 gramını dondurmak için alınması gereken ısıya donma ısısı denir. LD
LE---->LD
Kaynama sıcaklığındaki bir maddenin 1 gramını kaynatmak için verilmesi gereken ısıya buharlaşma ısısı denir. LB
Yoğuşma sıcaklığındaki bir maddenin 1 gramını yoğuşturmak için alınması gereken ısıya erime ısısı denir. LY
LB---->LY
NOT: Buharlaşma ve kaynama aynı şeyler değildirler. Kaynama bir sıcaklıkta olur, buharlaşma ise ısı alan bir madde için her sıcaklıkta gerçekleşebiir. Örneğin su 100 C ‘de kaynar ama 0 C`deki su ısıtılmaya başlandığı andan itibaren zaten buharlaşmaya başlar.
LE(buz): 80 J/gr demek;
Buzun bir gramını tamamen buharlaştırmak için 80 Joule ısı gerekir demektir. O zaman erime sıcaklığında 50 gram buzu tamamen su haline getirmek için verilmesi gereken ısı kaç Jouledir?
SAFSIZLIK DURUMLARI
”YABANCI MADDELER”
Saf bir maddenin içine başka bir madde katıldığında karışım elde edildiğini biliyoruz. Peki katılan bu maddeler saf maddenin hal değiştirme sıcaklıklarını etkiler mi?
Eğer saf madde içine atlan madde çözünüyorsa cevabımız evet olacaktır.
Örneğin su içine katılan tuz su tanecikleri arasına girerek onların ısınması kısmen engeller dolayısı ile su daha geç kaynar.
Aynı şeyi buz için düşünürsek; buzun üzerine dökülen tuz gene katı tanecikleri arasına girer ve buzun donma noktasını düşürür. Dolayısı ile buz daha kolay ”erken” erir.
Bu örnekten de çıkarılabileği gibi; saf bir madde içine başka maddeler atarsak kaynamasını zorlaştırmış, erimesini kolaylaştırmış oluruz.
Bu yüzden kışın kar yağdığında ya da buzlanmayı önlemek için yola tuz serpilir.
Arabaların radyatörlerine konulan antifrizler de aynı amaca hizmet eder.
ISINMA SOĞUMA EĞRİLERİ ”GRAFİKLERİ”
Bu konuyu anlamadan önce sizlere bir sorum var. Sizce ısınan her maddenin sıcaklığı artar mı?
Isına her maddenin sıcaklığı artmalı diye bir kural yoktur.
Bir madde hal değiştirme sıcaklığında değilse ısıtıldığında tanecikleri hızlanır, yani sıcaklığı artar ammmmaaa....
Eğer hal değiştirme sıcaklığına gelmişse işte o zaman verdiğimiz ısı maddenin tanecikleri arasındaki bağları koparmaya gider. Bu anlarda madde ısıtılsa dahi sıcaklığı artmaz.
I.durumda; madde ısı almakta verilen ısı tanecikleri harekelendirmeye gitmektedir. Yani sıcaklık artmıştır.
II.durumda; madde ısı almasına rağmen verilen ısı tanecikler arasındaki bağları koparmaktadır.Yani bu arada sıcaklık değişmez.
III.durumda;..........................................................................
IV.durumda;..........................................................................
V.durumda;..........................................................................
Isınma ve soğuma grafikleri aşağıda gösterilmiştir.
SORU:
SORU
Dokümanın Word Hali
Hazırlayan: Şenol NARDAL-Fen Bilimleri Öğretmeni
|
