PORTFOLYO
Portfolyo öğrencinin belirli bir amaç için yaptığı çalışmaların veya görevlerin toplandığı ve öğrencinin başarısını yansıtan bir koleksiyondur.Portfolyo oluşturmanın pek çok yolu vardır.Ama genel olarak bütün portfolyolar için öğrenciler “toplama, seçme ve yansıtma” işlemlerini yapmalıdırlar.

Öğrenci portfolyosu, öğrenci tarafından hazırlanıp, öğretmen tarafından veya hem öğrenci hem de öğretmen tarafından değerlendirilen öğrencinin kavramları anlama düzeyini, uygulama ve sentez kabiliyetini gösteren kanıtlardan oluşur.

Portfolyonun en genel amacı, öğrencinin belirlenen öğrenim/performans hedeflerine ulaştığını göstermesi ve kanıtlamasıdır. Portfolyolar kişiseldir öğrencinin uzun vadede gösterdiği gayret ve başarıların bir göstergesidir.

PORTFOLYO NELERDEN OLUŞUR?
Öğrenci öğretmenden gelen direktiflere göre, portfolyosuna koyacağı çalışmaları belirler.
Genelde bir portfolyoda yer alan örnekler öğrencinin yaptığı en iyi çalışmaları yansıtır.
Portfolyo ,öğrencinin;
Söz konusu dersi öğrenmek için hazırladığı tablolardan
Okuduğu makalelerden
O hafta işlenen konunun daha önceki konularla ve/veya günlük hayatla ilişkisini anlatan bilimsel yazılardan
Verilen ödev problemlerinin veya araştırma sorularının yazılı açıklamalarını içeren çözümlerinden
Yazılı sınav sonuçlarından,okunan bir yazıdan ne anlaşıldığını gösteren şemalardan ve yazının eleştirisinden
Deney raporlarından
Kavram haritalarından
Yazılı diğer tüm materyallerden oluşabilen bir klasördür.

Ayrıca bir portfolyoda öğretmenin önceden notlandırdığı ve öğrencinin düzelttiği ödevler ve/veya öğrencinin takip ettiği yolları izlemek amacıyla, yaptığı bir projenin veya herhangi bir çalışmanın müsfetteleri yer alabilir.

Bir portfolyo dosyalar olarak, diskette veya on-line olmak üzere farklı formatlarda hazırlanabilir.

Portfolyoya içindekiler sayfası konması okuyucuya kolaylık sağlar.

PORTFOLYONUN ÖNEMİ
Pek çok formal ölçüm öğrencilerin başarılarından çok hatalarına odaklanır. Ancak bir portfolyoda öğrenciler en iyi çalışmalarından örnekler vermeye yönlendirildiklerinden, portfolyo öğrencinin ne bilmediğini değil, ne bildiğini ortaya koyar.

Bu yüzden öğrenciler de portfolyo hazırlamayı sınav olmaktan daha çok severler. Portfolyonun öğrenmeye yapıcı ve pozitif bir etkisi vardır.

PORTFOLYONUN HAZIRLANMASI
Öğrenciler portfolyo hazırlamaya başlamadan önce öğretmen öğrencinin ulaşması gereken öğrenim/performans hedeflerini belirler.Hedeflerin listelenmesi öğrencilerin ne başarması gerektiğini ve portfolyosuna koyacağı örnekleri bunlara göre seçmesini sağlar.

Hedeflerin listesi portfolyo içinde uygun bir yere konarak portfolyonun her açılışında öğretmen ve öğrenci tarafından görülmesi sağlanır. Portfolyodaki her bir çalışmanın yanına bir boşluk bırakılıp ilgili olduğu hedefler yazılabilir.

PORTFOLYONUN ÖĞRENCİYE ETKİLERİ
Portfolyo hazırlarken öğrenciler organize etme ve sentez yapma kabiliyetlerini kullanarak, ne kadar başarılı olduklarını ve ne kadar öğrendiklerini en iyi şekilde göstermeye çalışırlar.Portfolyonun en önemli özelliklerinden birisi öğrencinin “kendini yansıtması”nı sağlamasıdır.

Öğrenci portfolyaya koymak için neden o materyali seçtiğini ve seçme kriterlerini anlattığı için, okuyucu öğrencinin nasıl ve ne kadar öğrendiği hakkında bilgi sahibi olur. Bu da portfolyoyu öğrenci dosyasından ayıran en önemli özelliktir. Portfolyolar sınıfta bırakılır ve hem öğrenci hem de öğretmen istediği zaman portfolyoya ulaşabilir.

Portfolyo, öğrencinin başarısının uzun bir zaman dilimi içerisinde daha derin ölçülmesine imkan verir. Hem öğretmen hem de öğrenci portfolyonun içeriğinin kararlaştırılmasında ve puanlandırılmasında rol oynarlar.

Öğrencileri birbiri ile yarıştırmayan bu yöntem tamamen bireyseldir. Bu sayede öğrenciler tamamladıkları materyallere bakıp ,kendi kendilerini değerlendirebilirler.

Portfolyo hem şekillendirici hem de tamamlayıcı değerlendirmede kullanılabilir. Şekillendirici değerlendirmenin amacı öğrencinin bilgi ve becerilerini geliştirmektir.Tamamlayıcı değerlendirmenin amacı ise öğrencinin durumunu değerlendirmek ve sonucu puanlamaktır.

PORTFOLYO İLE ÖLÇÜLEBİLECEK BECERİLER
-Kavramları doğru kullanabilme
-Grafik kullanarak açıklama yapabilme
-Temel kavramların günlük hayatla ilişkisini kurabilme
-Kaynak ve referansları uygun kullanabilme
-Bilgi ve fikirleri sentezleme
-Efektif olarak kendi kendini ölçebilme
-Eleştirel ve yaratıcı düşünebilme

PORTFOLYONUN DEĞERLENDİRİLMESİ

Portfolyo bir bütün olarak(bütünsel) değerlendirilebileceği gibi içindeki her bir çalışma ayrı ayrı da incelenebilir.(analatik). Portfolyonun incelenmesinde kontrol listesi, oranlama ölçeği veya rubrikler kullanılabilir.
Eğer portfolyoda farklı türde materyaller yer alıyorsa her biri için ayrı puanlama planı yapılmalıdır ve tüm portfolyo için verilen puanın yüzde kaçını oluşturduğu belirtilmelidir. Portfolyonun en büyük avantajı öğrencilerin de ölçme sürecine dahil edilmesidir.
Portfolyoda incelenen her çalışmanın yanında bu çalışmanın puanlandırılması için bir kayıt yöntemi yer alabilir, Önceden belirlenmiş zamanlarda öğretmen ve öğrenci portfolyoyu gözden geçirir. Genelde önce öğretmen portfolyoyu inceler, öğrenciyle beraber tartışır.
. Bu buluşmaların amaçlarından birisi de bir sonraki hedeflerin ne olacağı ve bunun portfolyoya nasıl yansıyacağıdır. Bu durumda 4-6 haftada buluşulması yeterli olur. Eğer formal ölçüm olarak yalnızca portfolyo kullanılıyorsa daha sık buluşulmalıdır.
Bu görüşmelerde, öğretmen öğrenciden “yaptığı çalışma için takip ettiği işlemi”,”ne öğrendiğini”, “ne kazandığını”, “portfolyo için neden o çalışmayı seçtiğini”, “ne gibi soruları ya da sorunları olduğunu”, “yaptığı bu çalışmanın kendisine nasıl bir katkıda bulunduğunu”, “yaptığı çalışmayı tekrar etmesi gerekseydi neyi değiştireceğini” anlatmasını isteyebilir.
Öğrencinin yazdığı bilimsel bir yazı için kontrol listesi

Sınıfta portfolyo kullanımı yeni bir ölçme yöntemi olduğu için,portfolyonun ne kadar iyi genelleştirebileceği bilgisi oldukça sınırlıdır. Genellemenin arttırılması için ölçüm sayısının arttırılması gerekir.
Bunun için öğrencilerden yaptıkları çalışmalar ile ilgili daha çok örnek koymaları istenebilir. Veya her bir öğrencinin portfolyosuna koyduğu materyal birden fazla kişi tarafından incelenebilir.

Portfolyo Ölçümünde Takip Edilecek Aşamalar:

Portfolyonun sınıfta bir ölçme yöntemi olarak kullanılmasında şu aşamalar uygulanır:
-Ders, konu veya ünite için öğrenim hedeflerinin belirlenmesi.
-Portfolyonun bu hedefler için öğrencinin ne öğrendiğini ortaya koyabilecek uygun bir ölçme yöntemi olup olmadığına karar verilmesi.
-Tam olarak ne istenildiğinin öğrencilere anlatılması.
-Öğrenciden portfolyoya dahil ettiği her bir parçanın hangi öğrenim hedeflerine uyduğunu açıkça belirtmesinin istenmesi.
-Öğrenciden her bir parçayı neden seçtiğini ayrı bir sayfada anlatmasının istenmesi.
-Öğrencilere öğrenim hedeflerine ne kadar ulaştıklarını göstermenin onların sorumluluğunda olduğunun anlatılması.
-Portfolyaya dahil edilen her bir parçanın önceden belirlenmiş ve öğrenciye dağıtılmış kriterlere göre ve uygun kayıt yöntemleri kullanılarak puanlandırılması.

Portfolyo Çeşitleri
Portfolyo çeşitleri 3 farklı kategori altında toplanabilir.
1-Vitrin(Showcase) portfolyolar:
Vitrin portfolyoda dahil edilen parça sayısı sınırlıdır. Öğrencilerden;
-Yaptıkları en iyi
-en ilgilerini çeken
-Kendilerini en iyi ifade ettikleri
-Kendilerini en çok hahal kırıklığına uğratan en favori çalışmalarını
Portfolyaya koymaları istenebilir.

Portfolyaya dahil edilen materyaller; ev ödevleri, sınavlar, laboratuar raporları, bilimsel yazılar, gazete küpürleri ve/veya yaptıkları yaratıcı bir çalışma olabilir. Her bir materyalin neden portfolyaya konulduğu ve hangi hedefleri temsil ettiği belirtilmelidir.

2-Kontrol Listesi(Checklist) Portfolyalar:
Bir kontrol listesi portfolyo ,ödevler veya bir projenin aşamaları gibi öğrencinin önceden yaptığı çalışmalardan oluşur.Öğrenciler aynı hedefe yönelik farklı ödevler seçebilirler.

Örneğin her ünite sonundaki problemlerin çözülmesi yerine öğrenciler bazı problemleri aynı öğrenim hedeflerine yönelik dergide çıkan bir yazının incelenmesi veya bir laboratuar raporu ile değiştirebilirler. Sınıfta yapılan kuiz ve sınavlar da portfolyonun bir parçası olabilir.

Örneğin bir kontrol listesi portfolyo;10 tane doğru çözülmüş kavramsal sorudan ve/veya günlük hayat problemlerinden , 2 tane konu ile ilgili olarak okunmuş ve değerlendirilmiş yazı özetinden, 2 tane araştırma raporundan ve yapılan hataların düzeltildiği 2 sınavdan oluşabilir. Tabi yine öğrencilerin, her bir parçanın hangi öğrenim hedefiyle neden örtüştüğünü yazmaları gerekir.

3-Açık Format(open format) portfolyolar:

Bu tür portfolyalar öğrenci başarısını en iyi yansıtan portfolyolardır. Açık format bir portfolyaya öğrenci, belirlenen öğrenim hedeflerine ulaştığını gösteren kendisinin seçtiği her çalışmayı ya da materyali dahil edebilir.

Bu tür portfolyolar öğrenci için oluşturulması zor, öğretmen için de puanlandırılması zor olsada, öğrencilerin hazırlamaktan en gurur duyduğu portfolyo çeşididir.

PORTFOLYO ÖLÇÜMÜNÜN AVANTAJLARI
Portfolyo hazırlayarak öğrenci, öğrenim hedeflerine ne kadar ulaştığını gösterir. Portfolyo öğrencilerin yaptıklarını gösteren bir dosyadan çok, öğrencilerin başarılarını ve sarfettiği eforu derinlemesine ortaya koyan kişisel göstergelerdir.

Portfolyo kullanımının amaçları şu şekilde sıralanabilir:
-Her türlü nota çevrilebilir.
-Öğrencinin uzun bir zaman diliminde ölçülmesine imkan verdiğinden öğrencinin gelişiminin ne keder ve ne yönde olduğunu gösterir.
-Öğrenci ve öğretmen arasındaki diyaloğu arttırır,

-Müfredata kolayca uyarlanabilir.
-Yapılan çalışmaların derinlemesine incelenmesini, karşılaştırılmasını, istenen kaliteye göre zayıf ve güçlü yanlarının belirlenmesini sağlar.
-Öğretmenin daha çok bir yol gösterici gibi davranmasını sağlar,

-Öğrenciler hakkında fazla örnek toplanmasına imkan vereceğinden onların ne bildiği ve ne yapabilecekleri hakkında daha detaylı bilgi edinilmesini sağlar.
-Öğrencilerin eleştirisel düşünme becerilerini, bilgilerini, kendilerini ifade edebilme yeteneklerini ve katılımlarını arttırır.
-Öğrencinin kendini ifade etmesi için ona geniş bir alan sağlar.

-Öğrencileri yaratıcı olmaya teşvik eder.
-Öğrencilerin sınıf dışında da düşünmesini ve çalışmasını sağlar.
-Öğrencinin kendi kendini ölçerek, öz değerlendirme yapmasını sağlar,
Öğrencilerin portfolyo hakkında genel görüşleri:
Portfolyo , sınav heyecanını ve dolayısıyla onun getirdiği unutma ,birbirine karıştırma gibi sorunları ortadan kaldırdığı için öğrenciler portfolyo hazırlamayı sınava tercih etmektedirler.

Üstelik öğrenciler portfolyo için verilen görevle uğraşırken kuralları, kavramları ve kanunları daha iyi öğrendiklerini ifade etmektedirler, Portfolyo ayrıca sınıfta oranını da arttırmaktadır. Çünkü her şeyi hatırlamak zorunda olmadıklarını fark edip daha cesaretli olmaktadırlar.

Öğrenciler sürekli o konuyu öğrendiklerini portfolyaya nasıl yansıtacaklarını düşündüklerinden sınıfta daha aktif olurlar. Öğrenciler portfolyo hazırlamaya başladıktan sonra pasif biri yerine aktif bir öğrenen olur.
Portfolyo örneği-1
Portfolyonun şekillendirici değerlerdirmede kullanılması;

Şekillendirici değerlendirme, devam eden süreç içinde öğretmeyi ve öğrenmeyi daha da iyileştirmek için yapılır.

Bir veya birkaç ünite için yapılacak şekillendirici değerlendirmenin bir parçası olarak kullanılacak bu portfolyo için ,öğrencilerden her konu başlığı altında geçen kavramlardan bir tanesini seçerek, bu kavramı öğrendiklerini gösteren ve günlük hayatla ilişkisini kuran bir yazı yazmaları ve bu yazıları ve neden o kavramı seçtiklerini açıklamaları istenmektedir. Burada portfolyo otantik bir ölçüm olarak kullanılır.

Bir kavramla ilgili yazılan bir yazı için oranlama ölçeği örneği


Portfolyo Örneği-2

Portfolyonun yapılandırmacı modelde kullanılması:
Yapılandırıcı öğretim modelinde öğrenci tek bir ölçüme göre değerlendirilmez.Yapılan ölçümler tekrarlanmalıdır. Portfolyo bu amaç için oldukça uygun yöntemdir.
Öğrenci için yapılacak açıklama:
Bu derste şekillendirici değerlendirmenin bir parçası olarak sizin neyi nasıl öğrendiğinizi , öğretmeniniz olarak sizin öğrenmenizi nasıl arttırabileceğimi ve bir öğrenci olarak sizin kendinizi nasıl bir öğrenen olarak gördüğünüzü belirlemek için 3 tane portfolyo kullanılacaktır.

Portfolyo ayrıca sizin her bir portfolyoya başlamanız ve bitirişiniz arasında geçen sürede ne öğrendiğinizi göstermenizi de sağlayacaktır.
Son portfolyo, tamamlayıcı değerlendirmenin bir parçası olarak sizin tüm dönem boyunca neyi nasıl öğrendiğinizi ve benim bu işlemde size nasıl yardımcı olduğumu gösterecektir.

Sizden, verilen bazıları zorunlu, bazıları seçmeli görevleri yerine getirmeniz istenecektir. Eğer bir öneriniz olursa lütfen bana iletin. Portfolyoların teslim tarihleri aşağıda verilmiştir:
Ekim 3
Kasım 5
Aralık 6
Ocak 15

Portfolyolarınız sınıftaki kilitli dolapta duracak ve çalışabileceğiniz gün ve saatler dolabın üzerine yazılacaktır.
Bu portfolyo ölçümünde sizin aşağıdaki öğrenim hedeflerine ulaşıp, ulaşmadığınız belirlenecektir;

-Kavramsal öğrenme
-Kavramları günlük hayatla ilişkilendirebilme
-Eleştirisel düşünme becerilerini geliştirme
Zorunlu görevler:
1)Seçilen bir konunun, kavramın veya kuralın sizin tarafınızdan hazırlanan görsel(resim, şekil, karikatür vb.) ve yazılı açıklaması. Bazıları derste kullanılacaktır.

2)Derste işlenen bir kavram veya konusu hakkında okuduğunuz bir yazı ile birlikte bu yazıyı okurken aklınıza gelen sorular ve yazının özeti.

3)Favoriniz olan araştırma raporunun (laboratuar raporu vb.) kopyası ve neden bu raporu seçtiğiniz ve ne öğrendiğiniz ile ilgili bir yazı.

4)Derste işlediğimiz bir kavram ile ilgili ne öğrendiğinizi yansıtan bir yazı.

5)Örneğin yeni bir kavramı veya materyali öğrencinin keşfetmesini sağlayacak ortamın oluşturulması gibi öğrenimi arttırmak için sınıfta yapılabilecek aktiviteleri içeren tavsiyeler.
Seçmeli görevler :
Aşağıda yazılı görevlerden ikisini seçiniz
1)Ders sırasında , ev ödevinizi yaparken, laboratuarda iken veya herhangi bir aktivite yaparken dersle ilgili aklınıza gelen soruların listesi. Bu soruları sınıf tartışmalarında , projelerde veya aktivitelerde kullanabilirim.

2)Öğrendiklerinizle ilgili bir yaratıcılığınızı kullanabileceğiniz bir aktivite(yazı,alet, buluş vb.)

3)Hazırladığınız son portfolyodan itibaren ne öğrendiğinizi değerlendirdiğiniz mümkün olduğunca spesifik yazılmış bir yazı.Ayrıca kendinize vereceğiniz bir not neden bu notu verdiğinize dair açıklama(2., 3. ve 4. portfolyolar için)

4)Hazırladığınız son portfolyadan itibaren en kolay ve en zor aktiviteleri, neyi sevip neyi sevmediğinizi nedenleriyle anlattığınız ders değerlendirmesi(2., 3. ve 4. portfolyolar için)
Portfolyo görüşmeleri sırasında öğrencilere sorulacak sorular:
-Portfolyonun sizin için en faydalı kısmı neresiydi, neden?

-Portfolyonun en çok sevdiğiniz kısmı neresiydi, neden?

-Portfolyo hazırlamanın sizin sınıfta işlenen konuları anlamanızda nasıl bir etkisi oldu ,açıklayın.

-Portfolyo hazırlamak sizin yazı yazma kabiliyetinizi nasıl etkiledi,açıklayın.

-Bu portfolyoyu bir daha hazırlasaydınız neyi değiştirirdiniz,açıklayın.

-Portfolyo hazırlarken bir öğrenci olarak kendinizle ilgili neyi keşfettiniz?
Burada öğrencinin hazırlayacağı 5 zorunlu ve 2 seçmeli görev için ayrı ayrı kayıt yöntemi ve puanlama planı kullanılmalıdır.
Portfolyo örneği-3
Portfolyo ölçümü bir dönem içinde işlenen konular için, birkaç ünite için veya bir ünite için yapılabilir.Bu örnekte “enerji” ünitesi için istenen performans/öğrenim hedeflerine öğrencilerin ulaşıp ,ulaşamadığının portfolyo ölçümü ile nasıl belirlenebileceği anlatılmıştır. Bu portfolyo ,tamamlayıcı değerlendirmenin bir parçası olarak ünite sonunda değerlendirilir.
Portfolyo ile ölçülecek hedefler:
-Günlük hayatta karşılaştığı enerji dönüşümlerini adlandırabilme.
-Enerji konumunu açıklayabilme.
-Sürtünmeli etkileşimlerde kinetik enerji kaybını bulabilme.
-İş ve enerji kavramlarını doğru kullanabilme.

-Yüksekliğin cisimlere enerji kazandırdığını fark edebilme.
-İş-enerji teoremi ile potansiyel enerjiyi ilişkilendirebilme.
-Yer çekimi potansiyel enerji kavramını anlayabilme.
-Kinetik ve potansiyel enerjinin birbirine dönüşümünü deneyle gösterebilme ve açıklayabilme.

Portfolyo ile ölçülecek hedefler belirlendikten sonra portfolyo iki şekilde uygulanabilir:
a) Açık format portfolyoda olduğu gibi öğrenciye belirli görevler vermeden yalnızca bu hedefler verilerek, öğrenciden hedeflere ulaştığını gösterecek kanıtları portfolyosuna koyması istenebilir.

b) Öğrencilere hedeflerle birlikte aşağıda sıralanan görevler de verilebilir.Her iki durumda da öğrenciden portfolyosuna koyduğu materyallerin hangi hedeflere ulaştığını açıklaması istenir. Böylece hem öğretmen öğrencinin kapasitesini daha güvenilir olarak belirleyebilir, hem de öğrenci kendi kendini ölçüp, öz değerlendirmesini yapabilir.
Enerji ünitesi için öğrenciden portfolyosuna koyması istenen görevler:
-İki kabı soğuk su ile doldurun ve sıcaklıklarını ölçün.Daha sonra bir kaptaki suyu birkaç dakika süre ile karıştırın. Kaplardaki suyun sıcaklıklarını tekrar karşılaştırın. Ne buldunuz?Sonucu nasıl yorumlarsınız?

-Küçük lastik bir topu yere bırakınız ve ne kadar zıpladığını ölçünüz. Daha sonra bir basketbol veya futbol topunun üzerine bu küçük topu koyarak ikisini beraberce yere bırakınız. Küçük top ne kadar yükseğe çıktı?Bu durumu nasıl açıklarsınız?

-Çalışan bir otomobilde benzinden elde edilen enerjinin nasıl ve nerelere dağıldığını araştırınız ve bulduklarınızı yazınız. Otomobilin asfaltta gitmesi ile çakıllı ve toprak bir yolda gitmesini karşılaştırarak, sürtünme ile oluşan kinetik enerji kaybını formülleştirin ve yaklaşık değerler kullanarak bu kaybın ne kadar olacağını hesaplayın.

-Yüksek atlayan, sırıkla atlayan, gülle veya cirit atan bir sporcunun hareketlerini gözlemleyiniz. Potansiyel enerji ve iş kavramlarını kullanarak sporcunun bu hareketinde gerçekleşen enerji dönüşümlerini açıklayınız.

-Çevrenizi gözlemleyerek, hareketli cisimlerin iş yapma yeteneklerini 3 farklı örnek üzerinde açıklayınız.

-Vinç tarafından kaldırılan bir cisim enerji kazanır mı? Vinç hangi kuvvete karşı iş yapar? Bu iş nedir?

-Hareketli bir bisiklet veya bir aracın frenlemesi sırasında frenlerde oluşan ısı enerjisinin nereden karşılandığını araştırınız ve sonuçlarınızı yazınız.

-Yer çekimi potansiyel enerjisinin ,kinetik enerjiye dönüşümünü irdeleyen evde yapabileceğiniz bir deney tasarlayınız. Bu deneyle potansiyel ve kinetik enerjinin birbirine tam dönüşüm şartlarının neler olduğunu çıkarınız.

Enerji portfolyosu değerlendirilirken öğrenciye verilen her bir görev için ayrı ayrı ölçüm yapılabileceği gibi oranlama ölçeği kullanılarak, bir bütün olarak toplam 40 puan üzerinden de değerlendirilebilir.

Enerji portfolyosu için oranlama ölçeği

 

Hazırlayan:Osman Şevket İYİ
osmansevketiyi@gmail.com


Kaynak: -Dr. Feral Ogan Bekiroğlu (Klasik ve Alternatif Ölçme-Değerlendirme Yöntemleri)
-Safko J. L ve Slater T.F.( Portfolio assesment)
-Collette A.T. And Chiappetta,E.L.
-Collins,A.(Portfolios for science education)