Uzay Bilmecesi (Konu Anlatımı)

O                            O                                      O
AY:1                DÜNYA:4                           GÜNEŞ:400
UYDU GEZEGEN YILDIZ
Dünya ve ay; hem kendi, hem de güneş etrafında döner.
Gökyüzüne baktığımızda; gök cisimlerini farklı şekil ve büyüklükte görürüz. Bunun sebebi de, uzaklık, ışığın kırılması ve ışık kaynağı olup-olmamalarıdır.
YILDIZ: Çevresine, ısı-ışık veren, gaz ve toz yığını olan küresel gök cisimlerine yıldız denir. Canlı değildir ancak, doğar, büyür ve ölür. Yıldızlar, farklı renktedir. Çok sıcak yıldızlar; mavi veya beyaz, orta sıcaklıktaki yıldızlar; sarı, soğuk yıldızlar ise; kırmızı renkte gözükür. Gündüz görülebilen tek yıldız; Güneş`tir. Proksima, Rigel, Epsilon, Kutup yıldızı diğer yıldız isimleridir.
Sadece dünyayı kirletmiyoruz. Uzayı da; Yakıt tankları, roket parçaları, ömrünü tamamlamış uydular ile kirletiyoruz.
Dünyadaki canlılar; neden başka gök cisimlerinde yaşayamaz? Oksijen, su, besin, sıcaklık değerleri ve değişimleri, diğer gök cisimlerinde yaşamı imkansız kılar.
GÖK CİSİMLERİ: Yıldız, gezegen, uydu, göktaşı ve kuyruklu yıldızlar gök cisimleri olarak isimlendirilirler.
TAKIM YILDIZI: Sergiledikleri görünüm ve konumları sebebiyle, yıldız topluluklarına, takım yıldızı denir. Büyükayı, Küçükayı, Çoban, Ejderha, Orion(Avcı), Kuzey Tacı, İkizler, Boğa bazı takım yıldızlarıdır. Bazı burç isimleri de, takım yıldızlarının ismini almıştır. Yıldızların, insanların kişilik ve davranışlarını etkiledikleri ilkesine dayanan burçların, böyle bir etkisinin olamayacağı bilinmektedir. Öyle ki; dünyaya en yakın yıldız, 40 trilyon km uzaktadır.
YILDIZ KAYMASI: Yıldızların kayması değil, göktaşlarının atmosfere girerek, sürtünmenin etkisiyle ısınıp, ışık yaymasından kaynaklanmaktadır. Çoğu, tamamen kül haline gelir ve külleri dünyaya serpilir. Çok büyük göktaşları ise; atmosferde büyük bölümü kül olmasına rağmen, bir kısmı dünyaya düşmektedir. Bunlara meteor denir. Yere, büyük bir hızla çarptıkları için, düştüğü yerde bir çukur oluştururlar, bu çukurlara da, meteor çukuru denir.

1892 yılında, Ağrı ili, Doğubeyazıt ilçesi yakınlarına düşen meteorun oluşturduğu çukur. Dünyanın en büyük 2. meteor çukuru.

Arizona meteor çukuru. Tahminen, 50.000 yıl önce düşen bir meteorun yol açtığı çukur. 45 m derinliğinde ve 1200 m çapında.

KUYRUKLU YILDIZ: Aslında yıldız değildir. Yapısında, buz, gaz ve toz vardır. Kirli kartopu olarak da adlandırılır. Güneşin etrafında, uzun eliptik yörüngesinde dolanır. Güneşe yaklaştıklarında, sahip oldukları buzun bir kısmı erir. Buz ve toz parçalarını arkasında bırakarak ilerler. Halley; 76 yılda bir dünyanın yakınından geçer ve çıplak gözle izlenebilir. Başka bir kuyruklu yıldız ise; İkaye-Zhang`dır.

GEZEGEN: Soğumuş, ısı ve ışık kaynağı olmayan ve bir yıldız etrafında dönen gök cisimleridir. Venüs, Mars, Dünya vb. Yıldızlar; ışık kaynağıdır ve göz kırpar nitelikte ışık yayarken, gezegenler; yıldızlardan aldıkları ışığı sabit şekilde yansıtır.
IŞIK YILI: Gök cisimlerinin birbirlerine olan uzaklığını m, km vb. ile ifade etmek zor olduğu için, ışığın bir yılda aldığı yol olan, ışık yılı kavramı kullanılır. (ışık sürati=c= 300.000 km/s, ışık yılı: 946.1010 km`dir.)
GÜNEŞ SİSTEMİ: MERKÜR – VENÜS – DÜNYA – MARS – JÜPİTER – SATÜRN – URANÜS – NEPTÜN
Güneşe en uzak gezegen; Neptün,
Dünya`nın ikizi; Venüs,
Güneşe en yakın ve en küçük gezegen; Merkür,
Varil gibi yuvarlanarak hareket eden gezegen; Uranüs,
Üzerinde yaşadığımız ve şu ana kadar bilinen yaşamın olduğu tek gezegen; Dünya,
Üzerinde en çok çalışma yapılan gezegen; Mars,
G. Sisteminin, 2. büyük gezegeni; Satürn,
Sistemin en büyük gezegeni; Jüpiter,
ASTRONOMİ BİRİMİ(AB): Güneş sistemindeki gezegenlerin, güneşe olan uzaklıkları AB ile ifade edilir. 1 AB, Dünya- Güneş arasındaki uzaklıktır. (149.600.000 km) Neptün- Güneş arasındaki uzaklık yaklaşık: 30 AB`dir.
UYDU: Bazı gezegenlerin etrafında, dönen gök cisimlerine Uydu denir. Dünyanın tek uydusu Ay`dır. Gök cisimleri arasında, kütle çekim kuvveti vardır. Ay, Dünyanın etrafındaki dönüşünü yaklaşık, 27 günde tamamlar. Dünya`nın, Ay`a bakan kısımlarında, kütle çekimi hissedilir, karalarda bir değişiklik yapamamasına karşın, bu bölgedeki okyanus, deniz ve büyük göllerdeki suları kendine doğru çeker ve gelgit (med-cezir) olayı yaşanır. Bu olay, günde 2 defa yaşanır.

GÖKADA (GALAKSİ): Güneş, Ay, Dünya, diğer gezegenler ve yıldızlar ile bulutsuların oluşturduğu büyük sistemlere, Gökada denir. Galaksiler de hareket eder, ancak hareketleri çok yavaştır. Dünyamız; Samanyolu Gökadası içinde yer alır. Diğer bazı gökadalar; Andromeda, Fornox, Sombrero. Gökadalar; sarmal, eliptik veya düzensiz olabilir.


Hazırlayan:
MESUT GÖVCE
KIRKLARELİ HAMDİ HELVACIOĞLU İÖO.
FEN-TEKN. ÖĞRT.