Zihinsel Kapasiteyi Geliştirmesi
Drama , çocuğun genel zihinsel kapasitesini geliştirebilir. ( Golomb ve Cornelius 1977 ; McCaslin , 1984 ). Drama sayesinde birçok konu daha canlı , yaşantısal hale gelir. Drama ile yaşayarak , yaparak öğrenme mümkün olur. Gerçek nesnelerin yada gerçek nesnelerin yerine konulan simgesel nesnelerinde yardımı ile çeşitli konulardaki bir çok kavram , ( Büyüklük , Ağırlık , Biçim … ). ve bu kavramlara ait tanımlayıcı , açıklatıcı bilgiler , drama ile daha çabuk ve kalıcı olarak öğrenile bilir ( keysel ,1975). Sosyal yaşam ile ilgili kavramları da öğrenmek mümkün olur. Sonuç olarak drama etkinliklerinin sunduğu olanaklar sayesinde , fiziksel ve sosyal çevreye uyum sağlayacak bilişsel bilgi birikimi , çok daha üst bir düzeye ulaşabilir.
Topla İsim Çalışması ( Lindvaag ve Moen , 1980)
Amaç : Bu grupta yer alan tüm çalışmalar genel amacı şöyle özetlenebilir : Gruptaki arkadaşların isimlerini öğrenme kendi ismini söyleme , arkadaşların isimleriyle hitap etme ,ismin önemini kavrama.
Malzeme : Top
Süreç : Top yardımı ile üç aşamalı büyük grup çalışması.
Bu çalışma , gruptaki çocukların tümünün katılımı üç aşamada yapılır.
1. Bu aşamada ; çocuklar yere daire biçiminde otururlar ve topu birbirlerine yuvarlarlar. Etkinliği öğretmen başlatır ve topu yavaşça bir çocuğa yuvarlar. Topu eline alan çocuk yüksek sesle adını söyler. `Benim adım Erdinç ‘gibi … Sonra topu kendi seçtiği , adını öğrenmek istediği bir çocuğa yuvarlar. Çalışma bir süre(çocukların hepsi isimlerini en az bir kere söyleyene kadar ) devam eder.
2. Bir önceki aşamadan farklı olarak bu aşamada , topu alan çocuk , ‘ benim adım Erdinç senin adın ne?`diyerek topu diğer bir çocuğa yuvarlar. Topu alan çocuk kendi adını söyler ve ‘senin adın ne?` diyerek başka bir çocuğa topu yuvarlar.
3. Bu aşamada ise , isimler biraz öğrenildikten sonra , kendine gönderilen topu alan çocuk , ‘ benim adım Erdinç senin adın Sevgi ‘ diyerek topu göndereceği çocuğun adını söyler ve topu o çocuğa yuvarlar. İsim hatırlamakta güçlük çeken çocuğa , ya öğretmen tarafından ya da diğer çocuklar tarafından , yardım edilebilir.
Not : Bu çalışmada , üç aşamanın da aynı oturumda uygulanması gerekli değildir. Grup , her aşamayı , birbirini izleyen günlerde de tanımlayabilir. Ancak , birbirini zaten çok iyi tanıyan , birbirinin isimlerini bilen çocuklardan oluşmuş bir grupta , üç aşama , aynı ortamda , art arda çalışılabilir. Birbirini yeni tanıyan çocuklardan oluşan bir grupta ( örneğin okul dönemi başında ) ve gruba yeni katılan bir çocuk olduğunda topla isim çalışmasının yapılması özellikle tavsiye edilir. Böylece , yeni katılan çocuğun gruba ve gruptaki çocukların, yeni gelen çocuğa ismen tanıtılması için bir başlangıç yapılmış olur. Her üç aşama sırasında da yalnızca topu eline geçiren çocuk konuşur , diğerleri onu izler ve dinler. Eldeki top , bir anlamda , söz sırasının kimde olduğunu ` belirler. Öğretmenin , çalışma sırasında bu açıklamayı yapması , söz alan kişi konuşurken , diğerlerinin dinleme davranışı göstermeleri öğretme açısından da yaralı olabilir. Öğretmen oyunu başlatırken , yada oyunun her hangi bir ilerlemiş anında çocukların yönlendirirken , topun ‘ atılmasını` değil, ‘gönderilmesini` söylemelidir ,çocukların ,topu birbirlerine sertçe fırlatmalarını önlemek bakımından , bu noktaya dikkat edilmesi yararlı olabilir. Çalışma daire biçiminde ayakta durularak yada sandalyede oturarak da yapılabilir. Ayrıca , çalışmada top yerine fasulye yada pirinç torbası , bezden bir bebek de kullanılabilir.
Müzik Eşliğinde Dur ve Selam Ver ( Lindvaag ve Moen , 1980 )
Malzeme : Kaset çalar ve müzik kaseti. Değişken ritimli hafif müzik seçilmelidir.
Süreç : Büyük grup çalışması.
Çocuklar müzik eşliğinde ( müziğe uyarak ), iç içe iki daire halinde zıt yönde yürürler. Öğretmen müziği durdurduğunda , her iki dairedeki çocuklar dururlar. Yan yana konuma gelenler , isimlerini birbirlerine söylerken el sıkışırlar.
Not : Bu çalışma için çocukların önceden bildiği ritmik bir müzik parçasının seçilmesi uygundur. Öğretmen bazen gruplardan birinin içinden , bazen de her iki grubun dışında kalarak kenardan yönlendirebilir.
Müzik Aletleriyle İsim Çalışması
Malzeme : Ritim tutmak için çeşitli müzik aletleri ( tef , trampet , zil , düdük , ksilofon ve gazoz kapaklarıyla doldurulmuş kutu ).
Süreç : Büyük grup çalışması.
Herkes daire biçiminde oturur birinci çocuk ismini söyler , herkes tekrar eder. İkinci ve üçüncü çocuk isimlerini söyledikten sonra , tüm grup , isimleri ikişer ikişer yada üçer üçer birleştirerek belirli bir ritimle söylerler. Örneğin : Zehra , Doğan , Ayşe. Bu sırada çocuklar , el çırpar yada ellerindeki çeşitli müzik araçlarıyla ritim tutarlar.
Balonla İsim Çalışması
Malzeme : Şişirilmiş , basketbol topu büyüklüğünde bir balon.
Süreç : Büyük grup çalışması.
Çocuklar daire biçiminde ve yarım metre aralıklı olarak otururlar. Amaç balonu el ile vurarak yanındaki arkadaşına göndermek ve havada tutmaktır. Balona vurarak yanındaki arkadaşına gönderen her çocuk, balona vurduğu anda adını yüksek sesle söyler. Kendisine balon gelen her çocuk , aynı şekilde davranarak balonu yanındaki çocuğa geçirir.
Not : Çalışma sırasında , öğretmen de dairenin içinde oturur ve çalışmaya katılır. Çocuklara balona hafifçe vurmaları ve özellikle ayağa kalkmadan vurmaya çaba göstermeleri hatırlatılır. Ancak ara sıra bir çocuğun balona rahatça vurabilmek için ayağa kalkmak zorunda kalmasına izin verilebilir. Bu çalışma ayakta durularak da yapılabilir. Çalışma bir süre yapıldıktan sonra , balon ortamdan kaldırılarak , sanki balona vuruluyormuş gibi hareketler yapılır ve çalışmaya devam edilir.
Öndekinin Aynısını Yap ( Lindvaag ve Moen , 1980 )
Malzeme : ----------
Süreç : Büyük grup çalışması. Rol değiştirme.
Çocuklar, birbirlerinin bellerini tutarak arka arkaya sıra halinde dizilirler. Kollar uzatılarak öndekinin belinden hafifçe tutulur. Sonra , grup daire çizerek yürümeye başlar. En öndeki çocuk bazı hareketler yapar. Başını sağa eğer , sola eğer , omuzlarını kaldırıp indirir , diz çöker… Arkadaki çocuklar onun hareketini aynen taklit etmeye çalışırlar. Odada bir tur attıktan sonra en öndeki , hareketleri yönlendiren çocuk , en arkaya geçer ve arkasından gelen çocuk yönlendirme yapmaya başlar. Etkinliğe , her çocuk en az bir kez , hareketlerle gruba yön verene değin devam edilir.
Not : Öğretmen sıranın başında değil , sonunda yer alırsa daha iyi olur. Çünkü , başlangıçta , çocuklar hareketlerini kendileri bulmalıdır. Yönlendirme sırası kendine gelen çocuk , bir önceki yönlendiricinin hareketlerini tekrarlarsa , düzeltilmemelidir. Ancak , her yeni yönlendirici aynı hareketi yapmaya devam ederse , öğretmen hareketi değiştirmeyi önerebilir.
Tartışma : Etkinlik sonunda çocukları , etkinlik sırasında yaptıkları hareketlerden hangilerini hatırladıkları sorulur. Çocuklar hatırladıkları hareketleri tekrar yaparlar. Ayrıca iki ayrı rolden ( yönlendire ve izleyen ) hangisinin daha kolay olduğu , hangi rolü daha çok sevdikleri sorulur.
Müzikli Sandalyeler 1 – Yer Kapmaca ( Orlick , 1978)
Malzeme : Kaset çalar ve müzik kaseti
Süreç : Büyük grup çalışması.
Çocuklar , ortaya yan yana konularak daire biçiminde dizilmiş , çocukların sayısı kadar olan sandalyelerin çevresinde müzik eşliğinde tek sıra halinde yürüyerek dönerler. Müzik öğretmen tarafından çalınmaya devam edildikçe , çocuklar yürümeyi sürdürürler. Öğretmen müziği kesince , herkes hemen bir sandalyeye oturur. Öğretmen müziği tekrar başlatır ve bu sırada sandalyelerden birini alarak , sandalye sayısını çocuk sayısından bir eksiltir. Müzik kesilince çocukların her biri gene boş bir sandalye kapıp oturur. Ancak bu kez bir çocuk ayakta kalır. Ayakta kalan çocuk öğretmenin yanına gelerek müziğin bir sonraki çalınması ve kesilmesi sırasında öğretmene yardımcı olur. Sonunda yalnızca bir sandalye ve bir çocuk oyunda kalır.
Duvar – Tavan – Döşeme Boyama Çalışması ( Lingvaag ve Moen , 1980
Malzeme : Kaset çalar ve değişken tempolu müzik kaydedilmiş kaset ( rimski – korsakov ` un ‘Scheherazede ‘ adlı eseri gibi ).
Süreç : Büyük grup çalışması.
Öğretmen çocuklara aşağıdaki yönergeyi verir :
‘Şimdi hepimiz , sanki elimizde fırça varmış gibi , duvar boyayacağız. Hepiniz birer renk seçin. Ben , size , içinde o renkte boya bulunan boya kutusunu vereceğim. Sonra da herkes kendi duvarını boyayacak`. Öğretmen çocuklara hayali fırçaları ve seçtikleri renkteki boya kutularını dağıtır ve çocukları odanın duvarları boyunca aralıklı olarak sıralar. Grup , öğretmen de aralarında olmak üzere çalışmaya başlar. Çocuklar hayali fırçalarını boya kutusuna batırıp duvarları boyamaya devam ederler. Duvar boyama , bir süre eldeki hayali fırçalarla yapıldıktan sonra , farklı beden kısımları ile yapılan hareketlerle boyamaya geçilir. Öğretmen çocuklara, duvarı , önce ayakla , sonra kafa ile , sırt ile ,daha sonra da kalça ile boyamalarını söyler. Çocuklar söylenen beden kısımları ile boyama hareketleri yaparlar. Boyama sırasında , herkes kendi bölgesini boyamaya , arkadaşının hayali olarak boyadığı alanı bozmamaya çalışır. Daha sonra , tavan ve döşeme , farklı beden kısımlarıyla hayali olarak boyanır.
Not : Bu etkinlikte , öğretmenin hem grupla birlikte çalışması hem de ara sıra yönerge vermesi (‘şimdi ayaklarınız fırça oldu duvarınızı ayaklarınızla boyayın ‘ gibi ) gerekir. Beden kısımları ile boyama yapılırken , her bir beden kısmı ile boyama yapmaları için çocuklara yeterince süre verilmesi yerinde olur. Çocuklar , etkinliği birkaç kez çalıştıktan sonra , gerçek duvarlar yerine hayali duvarları boyayabilirler. Boyarken kullanacakları ilk beden kısmını , öğretmen söyler. Daha sonra ise , fırça yerine kullanabilecekleri diğer beden kısımlarına , çocuklar kendileri karar verebilirler. Çalışma müzik eşliğinde de yapılabilir. Çocuklar , duvarı , tavanı yada döşemeyi kasetten dinledikleri müziğin temposuna uymaya çalışarak , farklı beden kısımlarıyla boyarlar.
Tartışma : Çocuklar , etkinlik sırasındaki boyama yaşantılarını ( hangi rengi seçtiklerini , hangi beden kısımlarını kullandıklarını , en çok hangi beden kısımlarıyla boyamaktan hoşlandıkları üç nokta ) grupla paylaşırlar. Sonra boyanan diğer nesne ve eşyaların neler olduğu üzerinde durulabilir. Eşyaların , evlerin neden boyandığı konusunda bir tartışma açılıp , çocukların düşünceleri dinlenir. Boyanın , koruyucu , güzelleştirici işlevleri vurgulanır.
Çeşitli Sesleri Dinleme ve Farkına Varma ( Oaklander , 1978)
Malzeme :-----------
Süreç : Büyük bir grup çalışması.
Dinleme çalışması rahatlamada sağlar. Çocuklar oturur yada yatar durumda, sadece gözlerini yumarak , sesleri dinlemeye çalışırlar. Başka bir şey yapmazlar , sadece dinlerler ilk önce binanın dışındaki sesleri duymaya çalışırlar. Öğretmen aşağıdaki yönergeyi adım adım verir.
‘Şimdi binanın dışındaki sesleri dinleyin. En küçük sesleri bile duymaya çalışın`…
‘Şimdi de bu odanın dışındaki sesleri duymaya çalışın. Binanın içinde ama bizim bulunduğumuz odanın dışındaki sesleri dinleyin ‘…
Şimdi bu odadaki sesleri duymaya çalışın`. Öğretmen odada yürüyebilir. Sesli sesli nefes alıp verebilir , bir şeyler yer gibi ağzını şapırdatabilir. Bir kitabın sayfalarını çevirebilir… Kağıt yırtılabilir. Ara sırada hiç bir şey yapmaz ve tam bir sessizlik sağlar.
Kulağını bir arkadaşının göğsüne daya ve arkadaşının kalbini dinle . Her çocuk bir arkadaşının kalbine kulağını dayayarak dinler.
Şimdi de herkes kendi bedeninden gelen sesleri dinlesin. Bedenini dinle. Kendi nefesini dinle. Kalbinin vuruşlarını dinle. Yaşayan , canlı olan her şeyde var olan ritmik sesi dinle.
Binanın dışındaki sesleri tekrar dinlemeye çalış. Gözlerini kapat ve dinle. Sesini duyduğun şeyleri , arabaları , insanları hayalinde canlandırır… Farklı otomobiller düşün… Otomobillerin şoförlerini ve yolcularını hayalinde canlandır.
Not : Böylece , öğretmenin yönlendirmesi ile , değişik kaynaklardan gelen sesler dinlenir. Her ses kaynağı ( bina dışındaki ortam , odadaki ortam , beden , arkadaşın kalbi ) dinlenirken , çocuklara yeterince süre verilir. Bir ses kaynağından diğerine çok çabuk geçilmez. Çalışmanın son bölümünde , gruptaki diğer çocuklar gözlerini kapatmış dinlerken , her çocuk , sırayla kendi seçtiği bir sesi yaratır. Diğer çocuklar , o sesin ne sesi olduğunu tahmin etmeye çalışırlar.
Tartışma : Çocuklara farklı kaynaklardan gelen seslere dinlerken ne yaşadıkları , ne hissettikleri ile ilgili olarak sorular sorulur ve konuşulur. Öğretmen çocuklardan , dinledikleri bazı sesleri ( kalp atışı sesi , otomobil sesi , anahtarlık sesi , yırtılan kağıt sesi ) ağızlarıyla taklit etmelerini isteyebilir.
Adı Söylenen Nesneyi Bul
Malzeme : Kalem , boya fırçası , pastel boya , ip parçası ,oyuncak araba , küçük plastik bebek , küçük bir ayna ve sayılan nesnelerin içine sığabileceği büyüklükte içindekileri göstermeyen , ağzı büzülebilen bezden bir torba.
Süreç : Büyük grup çalışması.
Gruptaki çocuklar ,ya sandalyelerinde yada yerde daire biçiminde otururlar. Nesneler , çocuklara gösterildikten sonra torbaya konulur ve torbanın ağzı büzülür. Çocuklardan ilkine torba verilir. Öğretmen yada gruptaki çocuklardan biri , biraz önce torbaya konulduğunu gördüğü nesnelerden birinin adını söyler. Torbayı tutan çocuk , elini torbaya sokarak görmeden , sadece elleriyle dokunarak , adı söylenen nesneyi bulup torbadan çıkarır. Çocukların hepsi , en az bir kez istenen nesneyi torbadan buluncaya kadar çalışmaya devam edilir.
Not : Nesneler , çocukların gözü önünde torbaya konulurken birer birer ve yavaş yavaş konulmalı , bu sırada tüm grup nesnenin adını yüksek sesle söylemeli. Malzeme olarak yukarıda sayılan nesneler yerine , alfabenin mukavvadan yada plastikten kesilmiş harfleri gene mukavva yada plastikten kesilmiş çocukları bildikleri sayılar kullanılabilir. Ayrıca , torbanın içine sert , yumuşak ,yuvarlak , üçgen , dörtgen nesneler konup çocukların elleriyle dokunarak bulmaları istenebilir.
Tartışma : Torbadaki her nesnenin , ne işe yaradığı , neye benzediği , hangi malzemelerden yapılmış olduğu gibi konularda soru – yanıt yöntem ile bilgi elde edilir. Öğretmen söz konusu nesnelere ilişkin olarak bazı açıklamalar yapar.
Dokun ve Ne İşe Yaradığını Söyle
Malzeme : Kalem , tarak yada saç fırçası , anahtar ,lego parçası ,mandalina ,düğme. İçi görünmeyen , ağzı büzülmeyen sayılan nesneleri rahatça içine alabilecek büyüklükte bezden bir torba.
Süreç : Büyük grup çalışması.
Çocuklar , daire biçiminde sandalyelerinde yada yerde otururlar. Yukarıda belirtilen nesneler çocuklara gösterilmeden torbaya konulur ve torbanın ağzı büzülür. Çocuklardan birine torba verilir. Çocuk, torbanın ağzını, eli girecek kadar açar ve elini içeri sokar. Öğretmen : ‘ torbanın içinden , saça şekil vermeye yarayacak bir şey bulur ` der. Çocuk ,torbanın içine bakmadan yalnızca dokunarak ilgili nesneyi bulup , eliyle tutar ve bekler. Nesnenin adını söylemez. Öğretmen bu kez ‘ saça şekil vermeye yarayan şey nedir ?` diye sorar. Gruptaki çocuklar tahminde bulunduktan sonra , eli torbanın içinde olan çocuk ,tuttuğu nesneyi torbadan çıkarıp gösterir. Çocukların hepsi, ne işe yaradığı söylenen nesneyi torbada dokunarak en az bir kez buluncaya kadar, etkinliğe devam edilir.
Not: Her çocuktan farklı bir nesneyi bulup çıkarması istenir, İlgili nesneyi bulan çocuğun, nesnenin adını söylememesi için ut-yarılmasında yarar vardır. Torbaya, çocuğun elini yaralayabilecek ucu sivri ya da keskin nesneler konulmamalıdır. Çocukların görmemesi için en iyisi, çocuklar çalışma odasına girmeden önce nesnelerin torbaya konulup ağzının kapatılmasıdır.
Tartışma: Torbada bulunan nesneler tek tek ele alınarak incelenir ve o nesne ile ilgili olarak soru – yanıt yöntemi ile konuşulur. Nesne ile ilgili olarak yaşantılar varsa paylaşılır.
Öyküde Hayvanları Seslendirme
Malzeme : Öykü kitabı , öyküyü anlatan renkli resimler.
Süreç : Büyük grup çalışması.
Öğretmen , çocuklara , içinde çeşitli hayvanların yer aldığı bir öyküyü , öykü kitabı yada resimlerle anlatır. Bu anlatım sırasında bir hayvandan söz ettiğinde , gruptaki çocuklar hep bir ağızdan o hayvanın sesini çıkarırlar. Aynı öykü birkaç kez tekrar edilir.
Öykü Örneği Seslerle Canlandırma
Güzel bir yaz günüydü. Güneş sıcacık gülümsüyor , mis kokulu çiçekler hafifçe esen rüzgarla yavaş yavaş sallanıyorlardı. Kırmızı horoz ( çocukların dikkatini çekmek için horoz kelimesi daha yüksek sesle söylenir ve çocukların horoz sesi çıkarmaları için beklenir ) kümesinden çıktı ve yürümeye başladı. Derenin kenarına geldi ve neşeyle birbirlerini ıslatan ördekleri ( vurgulama ve duraklama ) gördü. Derenin kenarındaki çiçekleri fark etti , eğilip bir papatyayı koklamak istedi. Ama o da ne? papatyadan bal toplayan şaşkın bir arı onu görünce hemen uçup uzaklaştı. Kırmızı horoz , sonra ormana doğru yürümek istedi ama daha ilk ağacı geçince , karşısına kocaman kızgın bir kara köpek çıktı. Bunu gören kırmızı horoz , kümese geri dönmeye karar verdi. Kümesine doğru yürüdü. Kümesin kapısından girerken neşeli tavuklar onu hoş geldin diye selamladılar.
Not : Bu çalışmada çocuklar , öyküde adı geçen hayvanların seslerini çıkarmak üzere gruplandırılabilir. Bir grup çocuk horoz sesi , diğer bir grup tavuk sesi çıkarmak üzere öyküyü dinleyip , kendi gruplarına ait hayvandan söz edildiğinde , hep birlikte o hayvanın sesini çıkarırlar.
Tartışma :
Çocukların öykünün tamamını hatırlayıp anlatmaları istenir.
Öyküde geçen hayvanların neler olduğu ve hangi sesleri çıkardıkları sorulur.
Kızgın bir köpek nasıl havlar?
Karnı acıkmış bir kedi nasıl miyavlar?
Mutlu bir kurbağa nasıl ses çıkarır?
Neşeli ördekler nasıl öterler?
Bir aslan nasıl ses çıkarır?
Bir yılan nasıl ses çıkarır?

Özel Niteliklere Sahip Çocukların (Zihinsel Engelli , Bedensel Engelli , Duygusal Bozukluğu Olan Çocuklar ) Eğitilmesinde Drama
Drama farklı özellikteki çocukların eğitilmesinde değişik olanaklar sağlayabilir. Çeşitli engellere sahip çocuklar için de etkili bir eğitim tekniği olarak önerilmektedir
( Hardison , 1995 ; Conroy , 1996 ). Örneğin , Conroy , okul öncesi dönemdeki engelli çocuklara , özellikle sosyal davranışların kazandırılmasında , gelişimsel olarak uygun etkinliklerin yararlı olduğunu bildirmiştir. Her türden sorunları olan çocuklar için drama etkinlikleri uygulanabilir. Kendini yapabildiği kadarıyla ifade eden , gruba dilediği kadarıyla katılabilen , önerileri dikkate alınan , kendi gibi olmasına izin verilen her özellikteki çocuk dramadan yararlanabilir. Ancak , drama etkinliklerine katılım konusunda belirleyici olan , çocuğun engel türüne bağlı olarak , dikkat süresi , sözel anlatım becerileri , algılama kapasitesi ve bedensel hareket yeteneğidir. Çeşitli drama etkinlikleri , çocukların söz konusu nitelikleri dikkate alınarak gerekli değişikliklerle uygulanırsa , çocuklara daha çok katkısı olabilir. Örneğin , elleri ile kavrama konusunda güçlüğü olan çocuklar , isim çalışmaları sırasında birbirlerine top yuvarlamak yerine , gevşek doldurulmuş küçük fasulye ya da pirinç torbası atabilirler. Birbirlerine top atmak konusunda güçlükleri varsa , masanın kenarında oturarak , masa üzerinde topu birbirlerine yuvarlayabilirler ya da yere oturarak topu yerden yuvarlayabilirler.
HAZIRLAYAN: ESİN DUMAN