Özgür ALTAY
Fen Bilgisi Öğretmeni
Fen Bilgisi dersleri öğretmen gösterileriyle ve öğrenci deneyleriyle okutulacaksa laboratuvar olarak kullanılabilecek, özel eşyalı, su, elektrik ve ısıtma tesisatlı yerler ile uygun araç ve gereçler gereklidir.
Tüm ilköğretim okullarında fen bilgisi laboratuvarı kurulması, bu mümkün olmuyorsa dersliklere laboratuvar olanaklarının getirilmesi gerekmektedir. Çok amaçla kullanılabilecek bir derslik öğrenci sayısına oranla geniş, özel donanıma ya da taşınabilir araçlara uygun olmalıdır. Her bir derslikte aydınlatmanın dışında tesis yoktur. Öğretmen kürsüsü gösteri deneylerine uygun değildir, öğrenci sıraları masa gibi kullanılmaya, 4-5 kişilik gruplarla çalışmaya uygun değildir. Bu kötü koşullarda yapılabilecek dersliğin veya hacimin fen bilgisi laboratuvarı olarak donatılması düşünülebilir. Öğrenci sayısına oranla geniş sayılabilecek bazı dersliklerin hem derslik hem laboratuvar olarak kullanılabilecek şekilde donatılması akla gelebilir.
Büyükçe bir hacim hem derslik hem laboratuvar olarak kullanılacaksa en az aşağıdaki koşullar sağlanmalıdır.
· Geleneksel sıralar yerine masa-tabure veya masa-sandalye gibi oturma ve çalışma eşyası temin edilmelidir. Bacakları kıvrılabilen, üst üste yığılabilen portatif eşya daha kullanışlıdır.
· Öğretmen kürsüsü yerine, üzerinde deney yapılabilecek büyükçe bir masa konulmalıdır.
· Dersliğin bir köşesinde akar su bulunmalıdır. Akar su tesisatı konulamıyorsa, musluklu bir bidon, bir sehpa ve atık suyu toplayıp atmak için bir kovadan oluşan portatif bir düzenek kurulabilir.
· Elektrik tesisatı güçlendirilmeli, uygun yerlere priz konulmalıdır. Ancak, öğrenci deneylerinde normal şebeke akımı kullanılmamalıdır. Şebeke akımının voltajı öldürücü düzeydedir. Deneylerde DAYM ‘güç kaynağı`, ‘adaptör`, ‘pil` gibi düşük voltajlı araçlar kullanılmalıdır.
· Duman, is, gaz ve benzerlerinin kolayca dışarıya atılabilmesi için gerekli havalandırma tesis ve araçları bulunmalıdır.
· Canlı hayvan ve bitkilerin bulundurulabileceği hacimler sağlanmalıdır. Kazalara karşı önlemleri içeren araç ve gereçler (yangın söndürme; yanık, kesik, gibi kazalarda ilk yardım, v. b.) yakında ve hazır bulundurulmalıdır.
· ‘Laboratuvar - derslik` normal sınıflardan farklı olarak, tehlike anında öğrencilerin kolayca kaçabilecekleri çıkışlara sahip olmalıdır
· Isıtma aracı olarak ispirto ocağı tercih edilmelidir. Likid gaz tüpleri (piknik tüpü gibi) tehlikelidir. Çok küçük güçte ve iyi yalıtılmış elektirikli ısıtıcılar kullanılabilir. Benzinli ısıtıcılar kullanılmamalıdır
· Laboratuvar araç ve malzemelerinin yerleştirilip korunacağı dolap, raf, kutu, v.b. gibi imkânlar sağlanmalıdır.
LABORATUVAR ARAÇLARI
Konuya dayanan fen bilgisi programlarında, konular seçilmiş ve değişmez olduğu için, deneyler de baştan belirlenmiştir. Bu tür deneylerin araçları, gereçleri ve deney kılavuzları önceden hazırlanmıştır. Araçlar kılavuzda gösterilen deneylerin dışındaki deneylerde de kullanılabilir olmakla birlikte, bu takım bugün yürürlükte olmayan İlkokul Fen Bilgisi programlarına uygun olarak hazırlanmıştır. Öğretmen bu bakımdan bazı deneyleri seçip yapabilir; kendi düzenlediği deneylerde bazı araçları kullanılabilir.
Öğrenci deneylerinin basit, her yerde bulunabilir, ucuz araç ve gereçlerle yaptırılması daha uygundur.
Çevrede kolayca bulunabilen hemen herşey şu veya bu şekilde fen deneylerinde kullanılabilir. Fabrika yapımı olan pahalı cam araçlar yerine atık şişeler, kavanozlar, plastik bardak ve kaplar, akla gelebilecek daha küçük şey kullanılabilir. Eski makina ve araçların parçaları, elektrik malzemelerinin artıkları, bilyalar, toplar, manyetik araçların mıknatısları, çeşitli plastik boru ve hortumlar, eski gözlük camları, düz ve eğri ayna parçaları, metal levhalar, v.b. temini kolay ve masrafsız araçlardır. Termometre, terazi, metre, v. b. gibi ölçme araçları da kolayca temin edilebilir. Asitler yerine sirke, limon, v.b. gibi gereçler; bazlar yerine sönmüş kireç, v. b. çok kolayca temin edilip kullanılabilir.
Öğretmen ‘fen derslerinde kullanılır` düşüncesiyle gelişi güzel her şeyi toplayarak laboratuvarını çöplük haline getirmemelidir. Daha doğru olan yöntem deneyleri önceden planlayarak gerekli araç ve gereçleri düzenli bir biçimde el altında bulundurmaktır. |
